W zmieniającej się dynamicznie sytuacji geopolitycznej energetyka musi bazować na rodzimych surowcach.

W Państwowym Instytucie Geologicznym w Warszawie miała miejsce - pod przewodnictwem Głównego Geologa Kraju – dr Henryka Jacka Jezierskiego - konferencja „Przyszłość górnictwa i energetyki opartej na węglu brunatnym w Polsce i Europie," zorganizowana przez Akademię Górniczo- Hutniczą w Krakowie, Komitet Górnictwa PAN, BOT Górnictwo i Energetyka S.A., Związek Pracodawców „Porozumienie Producentów Węgla Brunatnego” w Bogatyni, Komitet Sterujący Im. Prof. Adama Stefana Trembeckiego dla Przygotowania Zagospodarowania Legnickiego Zagłębia Górniczo-Energetycznego Węgla Brunatnego przy wsparciu dwóch europejskich potentatów energetycznych RWE Power AG i Vattenfall Europe Mining AG.

W Konferencji uczestniczyło ponad 100 osób z kraju i zagranicy reprezentujących wyższe uczelnie i instytuty naukowo–badawcze, branżowe departamenty ministerstw zarządzających górnictwem i energetyką, koncerny paliwowo-energetyczne, kopalnie, elektrownie pracujące na węglu brunatnym, przemysł maszyn i urządzeń oraz firmy i instytucje współpracujące z branżą węgla brunatnego i energetyki. Obrady potwierdziły istotną rolę węgla brunatnego, jako paliwa energetycznego w obecnym okresie i w kilkudziesięcioletniej perspektywie, nie tylko w Polsce, ale również w Unii Europejskiej i na świecie. Węgiel brunatny jest, zarówno w Polsce jak i na świecie, najtańszym paliwem do produkcji energii elektrycznej. Prognozy specjalistów przewidują, że tendencja ta utrzyma się w długim horyzoncie czasu, ponieważ inne paliwa energetyczne w dotychczas rozpoznanych złożach wyczerpują się. Węgiel brunatny może pełnić przy obecnym stanie technologii także rolę surowca pierwotnego do produkcji paliw płynnych i gazowych.
Za kilka lat Polska stanie przed problemem braku wystarczającej ilości energii elektrycznej, a po roku 2020 - znacznego ograniczenia wydobycia węgla brunatnego i produkcji z tego surowca najtańszej obecnie energii elektrycznej. Z tego powodu strategicznym celem powinno być - między innymi - przygotowanie możliwości zagospodarowania perspektywicznych złóż węgla brunatnego: Legnica - Ścinawa, Gubin - Mosty, Złoczew, Rogóźno, Tomisławie, Koźmin, Piaski, Ościsłowo dla wydobycia węgla i produkcji taniej energii elektrycznej. Głównym zadaniem Konferencji było uświadomienie wszystkim zainteresowanym oraz władzom odpowiedzialnym za bezpieczeństwo energetyczne Polski, że nasz kraj ma wszelkie atuty, aby w pierwszej kolejności opierać rozwój elektroenergetyki na rodzimych surowcach energetycznych. Zwłaszcza obecnie przy komplikującej się sytuacji geopolitycznej przypominającej bitwę o dostęp do surowców i kontrolę nad trasami ich transportu przy jednoczesnej iluzoryczności haseł nawołujących do europejskiej solidarności energetycznej. Historia XX wieku dowiodła dobitnie, że z pełnym zaufaniem możemy liczyć wyłącznie na siebie, zaś szczytne hasła „walki o wolność waszą i naszą” miały sens na ogół jedynie w odniesieniu do pierwszego ich członu. Energetycznym atrybutem jest przede wszystkim węgiel brunatny, którego krajowe zasoby zaliczane są do największych w Europie.



Wniosek generalny

Po wysłuchaniu wygłoszonych referatów i przeprowadzonej dyskusji przyjęto następujący wniosek generalny: Pilnym i strategicznym zadaniem jest przygotowanie do eksploatacji i funkcjonowania nowych zagłębi górniczo-energetycznych, które w przyszłości zastąpiłyby produkcję energii elektrycznej w dotychczas eksploatowanych rejonach wydobycia węgla brunatnego. Jest to zadanie nie tylko dla górnictwa i energetyki, ale dla całej gospodarki kraju. W opracowywanej Polityce Energetycznej Polski do 2030 pozycja górnictwa i energetyki opartej na węglu brunatnym winna być doceniona, jako producenta 35 proc. najtańszej energii elektrycznej. Zadania związane z budową nowych kopalń i elektrowni pracujących na węglu brunatnym powinny znaleźć się w rządowym programie funkcjonowania i rozwoju polskiej energetyki jako inwestycja celu publicznego o znaczeniu krajowym, a węgiel brunatny należy uznać za surowiec strategiczny wraz z określeniem głównych obszarów jego wydobycia.



Wystarczy na 300 lat

Udokumentowane zasoby światowe wynoszą ponad 500 mld ton węgla brunatnego. Przewiduje się, że wystarczą one na ponad 300 lat, a zasoby węgla kamiennego na około 200 lat. Dla porównania obecne światowe zasoby gazu i ropy naftowej starczą na około 40 lat. Dlatego cały świat staje przed egzystencjalnym dylematem – czym pokryć potrzeby energetyczne już za 40 lat? Polska posiada rozpoznanych ponad 150 złóż i obszarów węglonośnych węgla brunatnego. Udokumentowano ponad 14 mld t surowca w złożach pewnych i ponad 60 mld ton w zasobach oszacowanych. Możliwość występowania w obszarach potencjalnie węglonośnych ocenia się na dalsze 140 mld t. Istotnym zagadnieniem jest ciągłe podwyższanie sprawności elektrowni opalanych węglem brunatnym w celu zmniejszania emisji CO2 do atmosfery. Dlatego też Polska powinna w sposób bardziej zdecydowany przyłączyć się do prac związanych z opracowaniem i szybkim wdrożeniem bezemisyjnej produkcji energii elektrycznej z węgla brunatnego i kamiennego. Światowe firmy energetyczne prowadzą intensywne prace w tym zakresie. W programach badawczych należy przeznaczyć odpowiednie środki finansowe na opracowanie programu dalszego uszczegółowienia rozpoznania zasobów węgla brunatnego oraz opracowania nowych ekologicznych technologii jego bezemisyjnego przetwarzania na energię elektryczną oraz na paliwa płynne i gazowe, a w tym gaz syntezowy i wodór, opracowanie programu dalszego uszczegółowienia rozpoznania zasobów węgla brunatnego. Warto przy tej okazji zaznaczyć, że światowe górnictwo węgla brunatnego opanowało już sposoby jego eksploatacji i przetwarzania z maksymalnym ograniczeniem negatywnego wpływu na środowisko naturalne. Rekultywacja terenów pogórniczych prowadzona jest przez kopalnie na najwyższym poziomie, zapewniającym wykorzystanie przekazywanych terenów pokopalnianych do produkcji rolnej, leśnej lub dla potrzeb rekreacji. Niejednokrotnie zrekultywowane tereny poeksploatacyjne są bardziej zróżnicowane przyrodniczo i krajobrazowo niż pierwotnie. Posiadają również większą wartość komercyjną dla samorządów z uwagi na możliwości rozwoju bazy turystyczno-wypoczynkowej.


Wykorzystać posiadane atuty

Polska posiada wszystkie atuty do rozwoju górnictwa węgla brunatnego w postaci wyspecjalizowanego zaplecza naukowo-projektowego oraz produkcyjnego w zakresie projektowania, budowy i eksploatacji kopalń węgla brunatnego oraz projektowania i budowy maszyn i urządzeń do eksploatacji odkrywkowej. Do zaplecza naukowego należą wiodące uczelnie państwowe: Akademia Górniczo-Hutnicza, Politechnika Wrocławska, Politechnika Śląska, Główny Instytut Górnictwa, Instytut Energetyki. Natomiast zaplecze projektowe stanowią: Poltegor-Projekt, Poltegor-Instytut we Wrocławiu, SKW w Zgorzelcu oraz rodzina „Energoprojektów”. W zakresie budowy maszyn i urządzeń głównym zapleczem branży są: FUGO SA w Koninie, KOPEX FAMAGO SA w Zgorzelcu, FAMAK SA w Kluczborku, SEMPERTRANS Bełchatów, Fabryka Taśm Transporterowych Stomil Wolbrom SA, Huta Stalowa Wola SA, MAAG GEAR ZAMECH w Elblągu, ZPR BOT KWB Bełchatów S.A Osiągnięcia eksploatacyjne i wyniki ekonomiczne związane z wydobyciem i wykorzystaniem węgla brunatnego w energetyce uzyskiwane w sposób stały, nakazują bieżące maksymalne wykorzystanie zasobów w czynnych obecnie rejonach eksploatacji tego surowca w Polsce. Bardzo pilnym i strategicznym zadaniem jest przygotowanie do eksploatacji nowego zagłębia górniczo-energetycznego, które w przyszłości zastąpiłoby produkcję energii elektrycznej z dotychczas eksploatowanych rejonów. Jest to zadanie nie tylko dla górnictwa i energetyki, ale dla całej gospodarki kraju. Zadanie to winno znaleźć się w trybie pilnym w rządowym programie funkcjonowania i rozwoju polskiej energetyki. Rząd RP winien uznać węgiel brunatny jako paliwo strategiczne dla krajowej energetyki. Najbardziej predysponowanym górniczo i ekonomicznie rejonem przyszłej eksploatacji węgla brunatnego są złoża w rejonie Legnicy o udokumentowanych zasobach rzędu 4 mld ton i zasobach szacunkowych rzędu 15 mld ton. Perspektywiczne zagłębie węgla brunatnego „Legnica” może w pełni zastąpić obecne wydobycie węgla brunatnego w Polsce. Ze względu na istniejącą oraz powstającą zabudowę terenów nad udokumentowanym złożem węgla brunatnego „Legnica”, gdzie planowana jest budowa drogi ekspresowej S-3 na odcinku Lubin-Legnica, należy niezwłocznie uwzględnić budowę kopalni i elektrowni opartej na tym paliwie w planach zagospodarowania przestrzennego województwa i gmin, na terenie których będzie prowadzona inwestycja. Należy wyznaczyć zastępczego inwestora strategicznego dla złoża Legnica. Do czasu podjęcia budowy kopalni i elektrowni przez inwestora strategicznego w tym rejonie, będzie on zobowiązany chronić złoże przed zabudową kubaturową i liniową oraz prowadzić prace przygotowujące złoże do udostępnienia. Dla zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego kraju oraz samej inwestycji, inwestorami strategicznymi budowy Zagłębia Górniczo-Energetycznego „Legnica” powinny być polskie firmy, takie jak np. Polska Grupa Energetyczna S.A. czy KGHM Polska Miedź S.A.


4400, a potem 9000 MW

W celu wydobycia pierwszych ton węgla brunatnego ze złoża „Legnica” w 2020 roku należy już w 2008 roku rozpocząć prace studialne i projektowe. Decyzje w tym zakresie należy podjąć niezwłocznie! Następnie należy przystąpić do I etapu budowy zagłębia górniczo-energetycznego węgla brunatnego „Legnica” o zdolności wydobycia 25-30 mln ton rocznie i produkcji energii elektrycznej w elektrowni bezemisyjnej o mocy około 4400 MW porównywalnej z dzisiejszą mocą wielkości Elektrowni Bełchatów. Po realizacji I etapu należy przystąpić do realizacji II etapu z możliwością podwojenia wydobycia węgla i produkcji energii elektrycznej ze złoża „Legnica”. Docelowo w rejonie Legnicy może powstać największa na świecie kopalnia węgla brunatnego o rocznym wydobyciu węgla 50-60 mln ton i elektrownia o mocy około 9000 MW. Takie wydobycie węgla brunatnego i produkcja energii elektrycznej będą porównywalne z obecnym wydobyciem i produkcją najtańszej energii elektrycznej z tego paliwa w Polsce.
Drugim bardzo dobrym perspektywicznym złożem węgla brunatnego w Polsce jest złoże węgla brunatnego Gubin-Mosty. Znajdujące się tam zasoby są ponad 3 razy większe niż w Bełchatowie. Bardzo ważnym i pilnym zagadnieniem, podobnie jak w Legnicy, jest dokończenie badań geologicznych i ochrona powierzchni dla uniemożliwienia dalszej zabudowy terenu. W tym regionie może powstać zagłębie paliwowo-energetyczne dwa razy większe niż obecne w Bełchatowie. Dla realizacji proponowanych planów rozwojowych energetyki bazującej na węglu brunatnym, niezbędne jest oparcie bezpieczeństwa energetycznego Polski w pierwszej kolejności na własnych zasobach tego surowca oraz ustalenie jednolitych zasad gospodarki rynkowej w zakresie wszystkich nośników energii elektrycznej. Konieczny rozwój polskiej energetyki dla pokrycia rosnących potrzeb w zabezpieczeniu dostaw energii elektrycznej powinien być obowiązkiem nie tylko górników i energetyków, ale też władz rządowych i samorządowych tak na szczeblu krajowym jak i lokalnym. Bezpieczeństwo energetyczne Polski należy wiązać z bezpieczeństwem energetycznym Unii Europejskiej, stanowiącej przecież jedność gospodarczą. Podejście to, określone w Strategii Lizbońskiej, umożliwi praktyczne zastosowanie pojęcia „Energy Mix”, istotnego dla rozwoju energetyki opartej na paliwach stałych. Dla jego realizacji ważne jest reprezentowanie wspólnych poglądów władz rządowych oraz naszych przedstawicieli na forum Unii Europejskiej. Zagospodarowanie złóż perspektywicznych w obecnie czynnych rejonach eksploatacji węgla brunatnego: Złoczew, Rogoźno, Piaski, Tomisławice, Ościsłowo czy Koźmin oraz złóż w nowych rejonach jak Legnica-Ścinawa-Głogów i Gubin-Mosty pozwoliłoby na podniesienie, za około 30-40 lat, poziomu wydobycia węgla brunatnego nawet do 100-120 mln ton rocznie i utrzymanie na tym poziomie przez co najmniej 100 lat. Ten poziom wydobycia węgla brunatnego umożliwiłby podwojenie obecnie zainstalowanej mocy w elektrowniach pracujących na węglu brunatnym do poziomu 15-20 tys. MW.