Rusza wreszcie zapowiadana przez ministra Wiesława Kaczmarka konsolidacja spółek dystrybucyjnych branży energetycznej.

Jako pierwsza ma powstać Grupa Zachodnia, zbudowana na bazie Zakładów Energetycznych z Poznania, Zielonej Góry. Gorzowa Wielkopolskiego, Szczecina i Bydgoszczy. Jej jądrem ma być Poznań. Nie jest to pierwsza reorganizacja polskiej energetyki, ale wszystko wskazuje na to, że zmiany czynione na gruncie własnościowym będą nieodwracalnie trwałe. W ciągu minionego półwiecza, były co najmniej trzy, a może cztery wielkie reorganizacje i narodowy powszechny program elektryfikacji kraju. Do tego trzeba jeszcze dodać zaszłości historyczne i uwarunkowania polityczne. W warunkach centralnego planowania i państwowego monopolu na własność źródeł produkcji prądu było to proste i łatwe: łączono, wydzielano i zmieniono przy pomocy decyzji administracyjnych. Dzisiaj w gry rynkowej i powszechnego uzależnienia naszego życia od energii elektrycznej jest to trudne i brzemienne w skutkach. Ale konieczne i nieuchronne.
Małe zakłady, które dopasowywano w większości do gierkowskiej reformy 49 województw nie sprostają w przyszłości konkurencji, ani też nie zapewnią wystarczającego komfortu i bezpieczeństwa swoim klientom. Ale też nowe niesie ze sobą strach zwłaszcza, że w państwowych spółkach dystrybucyjnych żyło się jak u „Pana Boga za piecem”. Zarabiało się i nadal zarabia więcej niż gdzie indziej i nie trzeba było się – w warunkach monopolu – martwić o popyt na towar – wszak on sam przychodził. Dlatego też wszelkie zmiany – w warunkach świadomości współwłasności pracowniczej firmy – idą tak opornie. Ale czas ucieka...

Energetyka Poznańska
· powierzchnia: 20.510 km kw.
· liczba odbiorców: 878.571
· sprzedaż energii elektrycznej: 5.492.837 MWh
· długość linii:
WN - 1.474 km
SN - 17.975 km
nn - 21.947 km
· liczba stacji elektroenergetycznych:
WN/SN 73 szt.
SN/nn 12.890 szt.
· sumaryczna moc transformatorów: 5.056 MVA

Początki - jak zawsze - były romantyczne. Najstarsze elektrownie w regionie uruchomiono pod koniec XIX wieku w Wałczu i Grodzisku – miały one moc aż... 144 i 338 kilowatów. W ciągu kolejnych dziesięciu lat zbudowano w miastach jak zawsze gospodarnej i zapobiegliwej Wielkopolski blisko 20 miejskich elektrowni. Również z biegiem rzeki Gwdy powstawały – działające zresztą do dzisiaj elektrownie: Podgaje, Jastrowie, Ptusza, Dobrzyca i Gwda. Najstarsza z nich - Dobrzyca wybudowana została w 1907 roku, zaś ostatnią oddano do eksploatacji elektrownię w Pile-Koszycach w roku 1937. Łączna moc tych elektrowni wynosi 7,79 MW, a produkcja uzależniona od stanu wody wynosi średnio rocznie 28,6 tys. MWh. Elektrownie miejskie i częściowo przemysłowe produkowały energię elektryczną głównie prądu stałego. W początkowym okresie 2×110 V, a w późniejszym 2×220 V w dolnym ciągu prądu stałego. Nowopowstała elektrownia Grobla (1904) dopiero od roku 1910/11 produkowała energię elektryczną prądu przemiennego 110 V, a od 1918 roku 220/380 V.
Energia elektryczna przesyłana była do odbiorców za pomocą linii napowietrznych składających się z przewodów miedzianych, wspartych na drewnianych słupach. Kable stosowano tylko sporadycznie. Wprowadzenie prądu przemiennego umożliwiło przesył energii elektrycznej na dalsze odległości i stworzyło możliwości elektryfikacji odległych miejscowości.
Na przełomie lat 40. i 50. XIX wieku stanęły w Poznaniu pierwsze latarnie uliczne na gaz. Wybudowanie miejskiej gazowni w 1856 roku sprawiło, że po dziesięciu latach było ich już 547. W 1939 roku liczba latarni gazowych przekraczała 5000. Elektryczne oświetlenie uliczne na początku XX wieku, nawet po wybudowaniu w 1904 roku elektrowni przy ul. Grobla, nie rozwijało się tak dynamicznie jak gazowe. Według udokumentowanych danych, w końcu roku 1910 było zainstalowanych tylko 40 ulicznych latarni elektrycznych, a w następnych dziesięciu latach ogólna liczba punktów oświetlenia elektrycznego nie przekraczała 200. W 1929 roku warszawskie Towarzystwo Akcyjne „Siła i Światło” opracowało koncepcję budowy nowej miejskiej elektrowni w Poznaniu. Lokalizację wybrano na terenie byłego fortu Czecha nad Wartą. Założono trzy etapy budowy: pierwszy przewidywał zainstalowanie 20.000 kW, drugi - rozbudowę o dalsze 20.000 kW i trzeci uzyskanie przez elektrownię docelowej mocy 60.000 kW. Elektrownię uruchomiono dokładnie 29 listopada 1929 roku. Zainstalowano w niej trzy parowe, wodnorurkowe kotły (22,5/27 t/h, ciśnienie 2,7 MPa, temperatura pary przegrzanej 673 K). Dwa wykonała firma Babcock-Wilcox, a jeden - poznańska firma H. Cegielski. Zasilały one dwa turbozespoły o mocy 8000 kW każdy.
W tym samym okresie następowała rozbudowa sieci elektrycznych niskiego i średniego napięcia oraz rosła liczba odbiorców energii elektrycznej i zużycie tejże energii. Już w połowie roku 1929 opracowany został projekt elektryfikacji województwa poznańskiego. Projekt ten zakładał budowę sieci przesyłowej 60 kV, budowę GPZ 60/15 kV oraz sieci 15 kV doprowadzającej energię elektryczną do poszczególnych miejscowości. Realizacja tych zamierzeń ze względu na kryzys gospodarczy została odłożona w czasie. W pełni zrealizowano plan elektryfikacji w dopiero w okresie powojennym. Ustawa z 1950 roku o Powszechnej Elektryfikacji Wsi i Osiedli oraz powołanie do życia specjalnych przedsiębiorstw wykonawczych umożliwiły elektryfikację województwa poznańskiego na szeroką skalę. Powszechna elektryfikacja prowadzona była praktycznie aż do początków lat 70. Stopień elektryfikacji gospodarstw chłopskich wyniósł wówczas 96,2 proc, przy niespełna 19 procentach - na początku lat pięćdziesiątych. Dzisiaj istotą działania Energetyki Poznańskiej S.A. jest spełnianie oczekiwań klientów poprzez osiągnięcie możliwie najwyższego poziomu świadczonych usług energetycznych wzbogacających sprzedaż energii elektrycznej. Takim wzbogacającym dodatkiem powinien być internet. W lutym tego roku Energetyka Poznańska SA wraz z firmą Pattern Communication rozpoczęła testy urządzeń umożliwiających wykorzystanie sieci elektroenergetycznej do cyfrowej transmisji danych w technologii PLC Technologia PLC jest interesującym rozwiązaniem dla wielu użytkowników zasilanych z jednej stacji transformatorowej SN/nn, pod warunkiem, że maksymalna odległość ostatniego użytkownika od serwera zlokalizowanego w stacji nie przekracza 300 metrów. Jest to dość poważne ograniczenie i wskazuje, że najbardziej optymalnym rozwiązaniem byłoby zastosowanie tej technologii dla użytkowników skupionych w jednym budynku (dostępność przepływności 2 Mb/s dla mniej więcej 40 użytkowników. Ceny urządzeń transmisyjnych oraz organizacja infrastruktury mogą stanowić kolejną barierę dostępności i opłacalności tego przedsięwzięcia. Ze względu na pokrywanie się pasma częstotliwości wykorzystywanej przez technologię PLC z oficjalnie przyznanym przez Urząd Regulacji Telekomunikacji pasmem radioamatorskim i pasmem pracy niektórych urządzeń przemysłowych oraz medycznych, istnieje konieczność przeprowadzenia badań certyfikacyjnych dla urządzeń PLC. Potrzebne jest również zbadanie wpływu jakości instalacji elektrycznej sieci niskiego napięcia w budynkach na stabilność i jakość pracy sieci transmisji danych. Istnieje zatem problem dostosowania sieci wewnątrz budynku - będącej własnością jej posiadacza lub administratora budynku) do potrzeb transmisji danych oraz kosztów jej utrzymania i ewentualnej adaptacji, a także odpowiedzialności za jej stan techniczny. Wyniki testów powinny być znane w Poznaniu pod koniec III kwartału tego roku.

Zakład Energetyczny Bydgoszcz
· powierzchnia: 10.349 km kw.
· liczba odbiorców: 431.695
· sprzedaż energii elektrycznej: 3.112.499 MWh
· długość linii:
WN - 1.100 km
SN - 9.242 km
nn - 11.989 km
· liczba stacji elektroenergetycznych:
WN/SN 41 szt.
SN/nn 7.278 szt.
· sumaryczna moc transformatorów: 2.320 MVA

Energia elektryczna w Bydgoszczy okazała się użyteczna na skalę publiczną już w ostatnich latach XIX wieku, głównie dla rozwiązania problemów komunikacyjnych tego liczącego wtedy 70 tysięcy mieszkańców pruskiego wówczas miasta. Uruchomiona 1 lipca 1896 r. Bromberger Elektrizitatswerke - elektrownia prądu stałego - była opalana węglem, a oprócz sieci tramwajowej o napięciu 500 V, zasilała też komunalną sieć miejską o napięciu 2 x 110 V. Moc elektrowni stale zwiększano: od 280,6 kW - aż do 2.686 kW. Powodem było zapotrzebowanie na energię dla burzliwie rozwijającego się przemysłu, opartego na niemieckim kapitale. Elektrownia ta została przez polski już Zarząd Miasta Bydgoszczy wykupiona z rąk niemieckich w latach 1927-1929 i wkrótce - w roku 1930 - przechodzi do rezerwy, w związku z uruchomieniem w 1929 r. Elektrowni Jachcice, oraz planem przezbrojenia sieci elektroenergetycznej na prąd przemienny. Ostateczna likwidacja elektrowni - nazywanej wtedy Starą Elektrownią - nastąpiła w 1945 r. W pozostałych po niej budynkach Gammstrasse 26a, obecnie ul. Dr E. Warmińskiego 8 ulokował się powołany do zarządzania siecią elektroenergetyczną Zakład Energetyczny. Początkowy rozwój sieci elektroenergetycznej był oczywiście konsekwencją lokalizacji i rodzaju źródeł. Na początku była to sieć prądu stałego.
Na terenach objętych dzisiaj działalnością Zakładu Energetycznego Bydgoszcz dotyczyło to - poza samą Bydgoszczą - także Chojnic i Inowrocławia.
Z chwilą uruchomienia Elektrowni Jachcice powstały warunki dla rozwoju sieci prądu przemiennego. Sieć niskiego napięcia otrzymała parametr 380/220 V, w centrum miasta rozwijała się sieć rozdzielcza 6 kV, a na obrzeżach miasta - począwszy od 1931 r. - sieć 15 kV, głównie w kierunku Fordonu oraz w kierunku Solca Kujawskiego. Sieć 15 kV rozwijała się także w innej części - na obszarach zasilanych z elektrowni w Nieżychowie (po spalonej cukrowni), a więc sieć ta - z innej strony - wkroczyła na tereny dzisiejszego Rejonu Energetycznego Nakło. Jednak sieć elektroenergetyczna prądu przemiennego w Bydgoszczy nie była pierwszą siecią tego rodzaju na tym terenie. Pierwszą była sieć wyprowadzona z elektrowni wodnej Gródek na rzece Wdzie. Elektrownię tę uruchomiono w 1923 roku, budując zarazem obok fabrykę domowego sprzętu elektrycznego dla zapewnienia szerokiego rynku zbytu dla produkowanej energii. Podstawę zbytu widziano jednak w odległych aglomeracjach - w budującym się porcie i mieści Gdynia oraz w Toruniu, gdzie miała siedzibę firma założycielska Spółki o nazwie „Pomorska Elektrownia Krajowa Gródek S.A.”. Dla tych potrzeb zbudowano w 1927 r. pierwsze na Pomorzu linie przesyłowe wysokiego napięcia - 60 kV - wyprowadzone z rozdzielni wnętrzowej EW Gródek do Gdyni, a także z Gródka do Torunia, przy czym trasa tej ostatniej linii przebiegała tuż za rogatkami Bydgoszczy, przez tereny dzisiejszego Nowego Fordonu, w rejon mostu na Wiśle, gdzie linia przekraczała rzekę. W roku 1929 nastąpił dalszy rozwój tej 60 kV sieci przesyłowej - po uruchomieniu kolejnej elektrowni wodnej Żur na tej samej rzece Wdzie. Linie 60 kV z Gródka dowiązano do rozdzielni napowietrznej 60 kV, zbudowanej przy EW Żur. Równolegle rozwijano zasilaną z rozdzielni Gródek sieć lokalną o napięciu 15 kV. Znaczącym wydarzeniem było dopiero w okresie okupacji niemieckiej wykorzystanie przebiegającej na przedpolu Bydgoszczy linii 60 kV z Gródka do Torunia. Dowiązano tam odcinek linii 60 kV, która przez transformator połączyła rozdzielnię 6 kV Elektrowni Jachcice z siecią toruńską, zasilaną głównie z elektrowni wodnych Żur i Gródek. Wkrótce wybudowano dalszy odcinek linii 60 kV do Pakości, dla zasilenia nowej stacji 60/15 kV - zbudowanej tam dla potrzeb miasta Inowrocławia, Pakości i okolic. Po wojnie, w latach pięćdziesiątych, nastąpiła powszechna elektryfikacja kraju. Były to zarazem lata tworzenia w pracowniach projektowych podstaw dla realizacji zmieniającej oblicze kraju idei powszechnego dostępu do energii elektrycznej. Trwały też powojenne porządki i próby organizacyjnego opanowania żywiołu, jaki powstawał z tytułu założeń powszechnej elektryfikacji. Istotnym wydarzeniem było zbudowanie i uruchomiono pierwszego ciągu linii o napięciu 110 kV z Gniezna, przez stację 110/15 kV Pakość do Bydgoszczy.

Energetyka Szczecińska
· powierzchnia: 9.982 km kw.
· liczba odbiorców: 396.710
· sprzedaż energii elektrycznej: 2.598.152 MWh
· długość linii:
WN - 1.018 km
SN - 7.185 km
nn - 6.643 km
· liczba stacji elektroenergetycznych:
WN/SN 40 szt.
SN/nn 4.580 szt.
sumaryczna moc transformatorów: 2.327 MVA

Pierwsza elektrownia w Szczecinie powstaje w 1880 roku, pracuje na potrzeby portu, a mieści się przy ulicy... Gdańskiej. Spółka akcyjna "Stettiner Electricitats Werke" powstaje dziesięć lat później, a w1898 roku rozpoczyna się budowa nowoczesnej elektrowni na Łasztowni. Początkowo energia produkowana była na potrzeby portu, później do oświetlania ulic i gmachów publicznych, a od roku 1912 również dla odbiorców indywidualnych. W lipcu 1945 roku Prezydent Miasta – powołuje przedsiębiorstwo „Elektrownia Miejska”, którego zadaniem było dostarczanie energii elektrycznej do mieszkań, instytucji i zakładów pracy lewobrzeżnego Szczecina. Siedzibę zakładu umiejscowiono w budynku przy ul. J. Malczewskiego 5/7. W maju 1946 roku - powstaje działające na całym Pomorzu Zachodnim Zjednoczenie Energetyczne Okręgu Pomorza Zachodniego z siedzibą w Białogardzie,. Przejmuje ono wszystkie agendy Elektrowni Miejskiej w Szczecinie. 1 stycznia 1949 roku - Zjednoczenie Energetyczne Okręgu Pomorza Zachodniego przemianowano na Zjednoczenie Energetyczne Okręgu Szczecińskiego, a Elektryczny Zakład Rozdzielczy na Podokręg Sieciowy Szczecin. W 1951 roku zamiast dotychczasowych 14 Zjednoczeń obejmujących obszar całej Polski powstaje 6 nowych przedsiębiorstw wielozakładowych pod nazwą Zakłady Energetyczne Okręgu... Tak więc Szczecin ma swoją energetyczną stolicę w Poznaniu, bowiem obsługują go Zakłady Energetyczne Okręgu Zachodniego z siedzibą w Poznaniu. W 1958 roku pojawia się po raz pierwszy nazwa Zakład Energetyczny Szczecin. W połowie lat sześćdziesiątych następują kolejne reorganizacje terytorialne, a także przejęcia elektrowni wodnych działających na tym terenie m.in: Likowo, Rejowice, Płoty, Trzebiatów i Prusinowo oraz Gucisz i Międzylesie. W 1987 r. ZE Szczecin zostaje wydzielony jako samodzielne przedsiębiorstwo, a 1 września 1993 r. staje się jednoosobową spółkę akcyjną Skarbu Państwa.

Zakład Energetyczny Gorzów
· powierzchnia: 8.484 km kw.
· liczba odbiorców: 208.063
· sprzedaż energii elektrycznej: 1.350.376 MWh
· długość linii:
WN - 538 km
SN - 5.069 km
nn - 5.467 km
· liczba stacji elektroenergetycznych:
WN/SN 24 szt.
SN/nn 3.0154 szt.
sumaryczna moc transformatorów: 1.184 MVA

Zakład Energetyczny Gorzów do niedawna jeszcze obejmował swoim zasięgiem obszar byłego województwa gorzowskiego, natomiast obecnie po reformie administracyjnej, działa na terenie aż trzech województw: 68,3 proc. obszaru należy do woj. lubuskiego, 25,7 proc. obszaru należy do woj. zachodniopomorskiego, a 6 proc. obszaru działania znajduje się w woj. wielkopolskim.
Zakład działa praktycznie od wyzwolenia, choć w różnych granicach obszarowych i organizacyjnych. W maju 1945 roku Minister Przemysłu powołał w Poznaniu Zjednoczenie Energetyczne Okręgu Poznańskiego, które zobowiązane było do wytwarzania, przetwarzania i przesyłania, rozdzielania energii elektrycznej. W latach 1945-1950 ZEOP na terenie Ziemi Lubuskiej utworzył Obwody w: Zielonej Górze, Międzychodzie, Gorzowie i Słubicach.
Z dniem 1 stycznia 1951 r. na terenie Ziemi Lubuskiej powstał jeden zakład pod nazwą Zakład Sieci Elektrycznych Gorzów z siedzibą w Gorzowie Wlkp. i siedmioma rejonami sieciowymi w: Gorzów, Międzychód, Sulęcin, Zielona Góra, Krosno, Świebodzin, Wolsztyn. W wyniku podziału administracyjnego w czerwcu 1975 roku, z województwa zielonogórskiego powstało woj. gorzowskie i zielonogórskie. Zakład Energetyczny Gorzów przejął od Zakładu Energetycznego Szczecin rejony energetyczne Dębno i Choszczno, zaś. nowo tworzącemu się Zakładowi Energetycznemu Zielona Góra przekazał rejony: Zielona Góra, Krosno Odrzańskie, Nowa Sól, Świebodzin, Wolsztyn, Żary.
Natomiast Zakładowi Energetycznemu Gorzów zostały podporządkowane: Gorzów, Dębno, Choszczno, Sulęcin, Międzychód, Elektrociepłownia Gorzów, Rejon Elektrowni Wodnych. Istotnym momentem dla przedsiębiorstwa była data 1 stycznia1989 roku, kiedy ZE Gorzów uzyskał pełną samodzielność jako przedsiębiorstwo państwowe. W 1993 roku nastąpiło wydzielenie Elektrociepłowni Gorzów podział na część sieciową oraz wytwórczą.

Zielonogórskie Zakłady Energetyczne
· powierzchnia: 8.885 km kw.
· liczba odbiorców: 269.032
· sprzedaż energii elektrycznej: 1.583.686 MWh
· długość linii:
WN - 808 km
SN - 5.355 km
nn - 5.950 km
· liczba stacji elektroenergetycznych:
WN/SN 29 szt.
SN/nn 3.425 szt.
· sumaryczna moc transformatorów: 1.594 MVA

Historia Zakładu Energetycznego Zielona Góra nie wydaje się być dość krótka zaczyna się 1 stycznia 1978 wraz z przejęciem Elektrociepłowni Zielona Góra, a po kilku miesiącach sześciu rejonów energetycznych z ZE Gorzów. Na początku lat osiemdziesiątych następuje przejęcie Zespołu Elektrowni Wodnych Dychów, a następnie ich...wydzielenie.
1 stycznia1989 Minister Przemysłu tworzy przedsiębiorstwo państwowe pod nazwą "Zakład Energetyczny Zielona Góra" wraz z Elektrociepłownią Zielona Góra i Zespołem Elektrowni Wodnych Dychów, które po dwóch latach zostaną na powrót wydzielone w formie odrębnych samodzielnych przedsiębiorstw. Rok później, w 1993 roku następuje przekazanie Polskim Sieciom Elektroenergetycznym trzech linii 220 kV oraz rozdzielni 220 kV z dwoma autotransformatorami 160 MV·A w stacji Leśniów Wielki.

Jacek Balcewicz