Powstanie i rozwój energetyki jądrowej w Rosji należy rozpatrywać w okresie, kiedy istniał jeszcze Związek Radziecki. To właśnie w Związku Radzieckim w 1954 r. uruchomiono pierwszą w świecie elektrownię jądrową w Obninsku, 105 km na południowy-zachód od Moskwy. Elektrownia ta - jak na obecne warunki - była małym obiektem o mocy zaledwie 5 MWe (moc cieplna 30 MW). Energii cieplnej dostarczał reaktor o konstrukcji kanałowej z moderatorem grafitowym, chłodzony zwykłą wodą, dwuobiegowy. W obiegu pierwotnym woda pod ciśnieniem 10 MPa przepływając przez rdzeń reaktora, odbierała ciepło, temperatura wody na wyjściu z reaktora wynosiła 260-270 st. C. Ciepło to było z kolei przekazywane w obiegu wtórnym w czterech wymiennikach ciepła, gdzie wytwarzana była para o parametrach ciśnienie 1,25 MPa i temperaturze 225-260 st. C.

Ponieważ w Obninsku istniał Instytut Atomowy (utworzony w grudniu 1945 r.), gdzie opracowywano i budowano nowe typy reaktorów (reaktory na neutrony prędkie, reaktory napędowe dla okrętów podwodnych czy reaktory zasilające sztuczne satelity), a także szkolono załogi atomowych okrętów podwodnych, cała wytwarzana przez tę elektrownię energia elektryczna była zużywana wyłącznie do zasilania urządzeń i potrzeb własnych Instytutu. Stąd też elektrownię tę trudno jest uznać za komercyjną. Reaktor AM-1 wytwarzał energię elektryczną przez pięć pierwszych lat, po czym był on eksploatowany nadal, ale już jako reaktor badawczy.
W maju 2002 r., a wiec po 48 latach eksploatacji, reaktor AM-1 został całkowicie wyłączony z eksploatacji i przewidziany do dalszego zagospodarowania już jako obiekt muzealny. W oparciu o doświadczenia zebrane na reaktorze AM-1 w latach 1958-63 r. uruchomiono sześć reaktorów podobnego typu, ale o większej mocy tj. 100 MWe w elektrowni Troick na Syberii (obecnie również już nie pracują), które jednak nieco różniły się od prototypu w Obninsku. Mianowicie posiadały one dwa obiegi technologiczne: jeden wodny i drugi parowy, stąd też przyjęło się określać je jako LWGR (Light Water Graphite Reactor). Na bazie reaktora AM-1 z Obninska, w 1964 r. opracowano i uruchomiono reaktory kanałowe drugiej generacji w elektrowni Biełojarsk–1 (100 MWe) i w 1967 r. Biełojarsk–2 (200 MWe). Reaktory te konstruowano z myślą o uzyskaniu jak największej sprawności cieplnej elektrowni, stąd też - podobnie jak w elektrowniach konwencjonalnych - zastosowano w nich przegrzew pary. Parametry techniczne drugiego bloku były następujące: moc cieplna 530 MW, moc elektryczna 200 MW, sprawność brutto 37,4%, ciśnienie pary przed turbiną 9 MPa, temperatura pary 510 st. C, liczba wszystkich kanałów 998 (z czego 266 przeznaczonych do przegrzewu jądrowego), a średnie wzbogacenie paliwa 3%.
Na podstawie doświadczeń zdobytych podczas pracy dwóch reaktorów w elektrowni w Biełojarsku, opracowano nowy typ reaktora energetycznego dużej mocy, tzw. RBMK - 1000 (Reaktor Bolszoj Moszcznosti Kanalnyj) który stał się niejako standardem budowanych kolejnych bloków w ZSRR. Reaktory kanałowe typu RBMK dają możliwość rozbudowy do dużej mocy jednostkowej, nie mają bowiem grubościennego zbiornika ciśnieniowego). Reaktor ten pracuje z jednym obiegiem chłodzenia, typowym dla reaktora wrzącego oraz bez jądrowego przegrzewu pary, z którego generalnie zrezygnowano.
Pierwszy blok tego typu zaprojektowany w 1967 r. uruchomiono w 1973 r. w elektrowni Sosnowy Bór, 80 km na zachód od Leningradu (obecnie Sankt-Petersburg). W kolejno budowanych blokach typu RBMK wprowadzano dalsze zmiany i udoskonalenia, m.in. dodano obudowę ciśnieniową typu mokrego oraz układ awaryjnego chłodzenia rdzenia reaktora, a także zwiększono moc - np. w Ignalinie (obecnie Litwa) uruchomiono dwa bloki o mocy jednostkowej 1500 MWe.
Równolegle do prac związanych z blokami typu RBMK opracowywano reaktory zbiornikowe moderowane i chłodzone zwykłą wodą pracującą pod ciśnieniem, w oznaczeniu rosyjskim WWER (Wodo-Wodianoj Energeticzeskij Reaktor), a więc typu PWR (Pressurized Water Reactor). Pierwszy blok tego typu uruchomiono w 1964 r. w elektrowni Nowoworoneż-1 o mocy 278 MWe. Od tego momentu budowano w b. ZSRR zarówno bloki WWER (dalsze bloki w Nowoworoneżu oraz w elektrowniach Kolskiej, Bałakowskiej i Kalinińskiej) jak i RBMK (dalsze bloki w Sosnowym Borze oraz w elektrowniach Kurskiej i Smoleńskiej). Warto tutaj zaznaczyć, iż elektrownia Kolska była pierwszą elektrownią jądrową, jaka została uruchomiona na dalekiej północy tj. poza Kołem Podbiegunowym – zlokalizowana została nad brzegiem jeziora Imandra, w odległości 15 km od miejscowości Polarne Zorze. Wyposażona w cztery bloki WWER-440 zasila uprzemysłowiony okręg murmański, część energii elektrycznej jest obecnie eksportowana do Finlandii.

O ile na początku przeważały bloki typu RBMK (w 1985 r. było 29, natomiast typu WWER 19) to później przeważały już bloki typu WWER (w 1987 r. pracowało 25 bloków RBMK i 27 bloków WWER).
Z uwagi na to, iż bloki typu WWER są eksploatowane w wielu krajach Europy w tym sąsiadujących z Polską, warto nieco przybliżyć zagadnienia dotyczące stanu ich bezpieczeństwa. Bloki jądrowe pierwszej generacji WWER-440/V-230 zostały opracowane według projektów z lat 60. na podstawie ówczesnych norm i wymagań bezpieczeństwa. Ich system zabezpieczeń zapewnia wymagany poziom bezpieczeństwa przy rozerwaniu rurociągów o średnicy poniżej 100 mm (średnica głównego rurociągu obiegu pierwotnego wynosi 500 mm). Układ awaryjnego chłodzenia rdzenia reaktora ma ograniczoną wydajność z powodu niewielkiego zbiornika zasilającego oraz braku możliwości pracy w recyrkulacji. Projekty bloków drugiej generacji tj. WWER-440/V-213 i WWER–1000/V-338 opracowano znacznie później na podstawie nowych dokumentów bezpieczeństwa instalacji jądrowych. System zabezpieczeń zapewnia wymagany poziom bezpieczeństwa przy rozerwaniu rurociągów o średnicy do 500 mm, a więc nawet w przypadku rozerwania głównego rurociągu obiegu pierwotnego. Ponadto wyposażono je m.in. w pełnosprawny, odpowiadający aktualnym standardom układ awaryjnego chłodzenia rdzenia reaktora, jak również w osobną wieżę likwidacji nadciśnienia awaryjnego.
Projekty trzeciej generacji tj. WWER-1000/V-320 zostały oparte na wymaganiach bezpieczeństwa elektrowni jądrowych stosowanych w praktyce światowej. Np. posiadają one już szczelną obudowę bezpieczeństwa tzw. containment. Zgodnie z zaleceniami organizacji międzynarodowych, którym odpowiadają obecne wymagania krajowe, elektrownie jądrowe muszą spełniać odpowiednie warunki bezpieczeństwa eksploatacji. Elektrownie pierwszej generacji podlegają corocznej analizie pracy i ewentualnie uzyskują zezwolenie na dalszą roczną eksploatację.

Warto w tym miejscu wspomnieć także o próbach, jakie Związek Radziecki czynił już na przełomie lat 50. i 60. w zakresie małych, przewoźnych elektrowni jądrowych. Ich przeznaczeniem było dostarczanie energii elektrycznej oraz ciepła w mało zaludnionych okręgach dalekiej północy.
W 1961 r. rozpoczęto w Obninsku eksploatację eksperymentalnej ruchomej elektrowni jądrowej „TES-3” (Transportnaja ElektroStancja wersja nr 3) o mocy 1,5 MWe. Zastosowano w niej reaktor z moderatorem oraz chłodzeniem wodnym pod ciśnieniem. Konstrukcja siłowni składała się z czterech dużych segmentów, które można było transportować na czterech platformach samochodowych lub jednym wagonie kolejowym. Jej zaletą było głównie to, że dla jej eksploatacji nie potrzeba było żadnych budynków. TES–3 była też traktowana jako wojskowa elektrownia ruchoma. Na bazie doświadczeń z „TES-3”, która pracowała do 1966 r. skonstruowano i uruchomiono następny rodzaj małej przewoźnej siłowni jądrowej „ARBUS” (Arctic Reactor Block System) o mocy 750 kWe. Jako moderatora oraz chłodziwa w obiegu pierwotnym użyto tutaj cieczy organicznej. W 1965 r. uruchomiono kolejną pilotową siłownię jądrową o większej mocy tj. 50 MWe – „VC-50”.