Nadchodzi czas zdynamizowanego rozwoju alternatywnych dziedzin energetyki, takich jak energetyka wodna, słoneczna, wiatrowa oraz biomasa. Eksploatacja tych źródeł jest korzystna dla środowiska naturalnego i nie stwarza obaw, że kiedykolwiek zostaną one wyeksploatowane.

Proekologiczne podejście do zagadnień energetyki ma Unia Europejska, która w ciągu najbliższych sześciu lat planuje zwiększenie udziału odnawialnych źródeł energii do 22 proc. w ogólnym bilansie energetycznym. Proces ten ma miejsce również w Polsce, choć w skromniejszym wymiarze. Do 2010 r. udział odnawialnych źródeł energii ma zostać zwiększony do 7,5 proc.

Nadzieja w wierzbie
W nurt przemian branży energetycznej wpisuje się perspektywa coraz szerszego wykorzystania biomasy, do której zalicza się różnego rodzaju surowce pochodzenia roślinnego: trociny, słomę, odpadki drzewa tartacznego. Znajdują one zastosowanie przede wszystkim jako element mieszanki w procesie współspalania z węglem. Procentuje to oszczędnościami w produkcji ciepła oraz korzystnym wpływem na środowisko, ponieważ zmniejsza się emisja szkodliwych gazów, zwłaszcza dwutlenku węgla i siarki. Oszczędności poczynione w produkcji energii owocują poprawą sytuacji ekonomicznej, a ograniczona emisja gazów zwalnia z konieczności płacenia wysokich kar za zanieczyszczanie środowiska.

Na terenie naszego kraju zastosowanie biomasy jest jeszcze wciąż niewielkie. Pomimo tego specjaliści prognozują, że właśnie energia pochodząca z biomasy będzie szansą dla krajowego rolnictwa i energetyki. Sprzyja temu fakt, że inne sposoby pozyskiwania energii z odnawialnych źródeł nie są na tyle rozwinięte, aby zapewnić wyprodukowanie wspomnianych 7,5 proc. energii odnawialnej. Polska nie ma bowiem dobrych warunków dla rozwoju energetyki wiatrowej czy wodnej. Wiejące na terenie naszego kraju wiatry są zmienne, a ich prędkość niedostateczna. Większość elektrowni wodnych jest przestarzała i wymaga modernizacji. Poza tym Polska ma stosunkowo skromne zasoby hydroenergetyczne. Nadzieja zatem w biomasie.

Surowiec ten stał się już popularny w tzw. małej energetyce. Duże zakłady, pomimo zachęt ze strony ustawodawcy, w niewielkim stopniu korzystają z dobrodziejstw spalania biomasy. Podstawowym problemem jest brak jednorodnego surowca. Wykorzystywane w zawodowej energetyce kotły pyłowe i fluidalne wymagają paliwa o jednolitych parametrach. Biomasa niskiej jakości, pozyskiwana z różnych źródeł obniża jakość pracy kotłów wpływając na zły przebieg procesu spalania, obniżenie sprawności pracy kotła, powstawanie awarii.

W tym kontekście właściwą drogą wyjścia z problemu jest stosowanie biomasy pochodzącej z plantacji roślin energetycznych. Gwarantuje ona stałe dostarczanie surowca o jednolitych parametrach, ponieważ trwałość plantacji dochodzi do 20 lub nawet 30 lat. Polska to wspaniałe miejsce do produkcji szczególnego rodzaju biomasy, wierzby krzewiastej (Salix Viminalis). Roślina ta, zwana często zielonym węglem, jest byliną i nadaje się do każdego rodzaju gruntu. Istotną jej zaletą są wysokie przyrosty masy drzewnej, dzięki czemu zbiory surowca sięgają aż 30 t/ha, czyli ok. 16 t suchej masy z hektara. Nie bez znaczenia są też niewielkie wymagania wierzby, takie jak odporność na niskie temperatury, choroby, grzyby czy insekty.

Łatwa w uprawie Salix Viminalis
Istnieje wiele odmian wierzby krzewiastej: wilczołykowata, siwa, konopianka, biała, szara, francuska, migdałowa, laurowa. Ich wysokość sięga nawet 8 m. Za uprawą rośliny przemawiają szczególne uwarunkowania polskiego rolnictwa, tj. duża powierzchnia nieużytków (ok.2 mln ha ziemi uprawnej) i niska dochodowość gospodarstw rolnych.
Wysokiej dochodowości produkcji biomasy pochodzącej z uprawy wierzby krzewiastej sprzyjają ogólne tendencje światowej energetyki, w ramach których dąży się do szerszego wykorzystania odnawialnych źródeł energii. Takie kraje, jak Dania, Szwecja i Niemcy od dłuższego już czasu z powodzeniem wykorzystują biomasę (w tym także pochodzącą z Salix Viminalis) do celów energetycznych.

Wierzba krzewiasta nie wymaga skomplikowanych zabiegów agrarnych. Grunt pod jej uprawę (wilgotny- najlepiej w dolinach rzek, III i IV klasy) należy najpierw opryskać środkami chwastobójczymi ( w przypadku, kiedy ziemia jest zachwaszczona), następnie zaorać i zabronować. Rośliny sadzimy wiosną (ok. 25000-35000 sztuk/ha), w rozstawie co 70 cm. Głębokość sadzenia to ok. 23 cm, tak, aby 3 cm wystawały ponad grunt. Pielęgnacja polega na usuwaniu chwastów oraz likwidowaniu zbędnych pędów. Zbiór na sadzonki po pierwszym roku, zaś do celów energetycznych co dwa lub trzy lata od połowy listopada do połowy marca. Odczyn gleby dla upraw wierzby energetycznej wynosi od 5,5 do 6,5 pH, średnia roczna ilość opadów 400-600 mm, a średnia roczna temperatura ok. 8 st. C. Sadzonki uzyskiwane są z pędów jednorocznych lub dwuletnich. Ich zakończenia należy zabezpieczyć parafiną, ażeby uchronić sadzonkę przed wysychaniem oraz chorobami.

Dla małych i dużych kotłowni
Biomasa wyprodukowana w oparciu o wierzbę krzewiastą znajduje zastosowanie w tradycyjnych kotłach miałowych. Znane są różne typy kotłów do spalania biomasy: ZW 1 (do 100 m kw.), ZW – 2 (do 150 m kw), ZW– 3 (do 200 m kw.), ZW – 4 (do 250 m kw.), ZW – 5 (do 300 m kw). Warto dodać, że współspalanie dwóch rodzajów paliw nie wymaga wymiany kotła.
Biomasa znajduje zastosowanie zarówno w małych, przydomowych kotłowniach, jak i w dużych ciepłowniach. Znane są pozytywne przykłady wykorzystania biomasy w energetyce: kotłownia na biomasę w Sępólnie Krajeńskim, zakład produkcji biomasy w Radkowie (świętokrzyskie).

Według prognoz, wierzba krzewiasta będzie istotnym surowcem energetycznym wykorzystywanym nie tylko w procesie współspalania. Biomasa z Salix Viminalis może również służyć do produkcji metanolu wykorzystywanego w ogniwach paliwowych. Na bazie zawartego w nim wodoru powstaje energia elektryczna (w rezultacie procesu łączenia tlenu z wodorem).Ciekawostką jest fakt, że wspomniana przemiana następuje bez reakcji spalania, dzięki czemu wykluczone zostało powstawanie spalin i emisja hałasu.

Istotną zaletą Salix Viminalis jest jej działanie proekologiczne polegające na pochłanianiu z atmosfery trujących gazów, jak również wchłanianiu nadmiaru wody z terenów zalewowych. Dla potrzeb produkcji wierzby krzewiastej można uzyskać dofinansowanie ze środków Unii Europejskiej. W ramach sektorowego programu operacyjnego „Restrukturyzacji i modernizacji sektora żywnościowego oraz rozwoju obszarów wiejskich”, jak również uzupełnienia do tego programu, wśród wielu różnych form działalności objętych dofinansowaniem uwzględniono także tę związaną z wytwarzaniem materiałów energetycznych z biomasy. Podmiotem rozpatrującym wnioski jest Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Szczegółowych informacji udzielają wojewódzkie i powiatowe oddziały Agencji.

Warunki uzyskania pomocy
Pomoc finansowa jest skierowana do osób fizycznych oraz prawnych prowadzących działalność rolniczą. Rolnikiem jest osoba fizyczna, która na własny rachunek prowadzi działalność rolniczą jako właściciel gospodarstwa rolnego o powierzchni przynajmniej 1 ha użytków rolnych. Dla uzyskania dofinansowania konieczne jest spełnienie następujących kryteriów:

• projekt będzie realizowany w miejscowości liczącej do 5000 mieszkańców, należącej do gminy miejskiej lub miejsko-wiejskiej;
• projekt musi uzyskać co najmniej dwa punkty (z sześciu możliwych) na podstawie oceny przeprowadzonej w oparciu o kryteria wyszczególnione w uzupełnieniu do programu;
• projekt współfinansowany w ramach działania nie może być realizowany z udziałem innych środków publicznych przyznanych w związku z jego realizacją;
• projekt jest uzasadniony ekonomicznie, co podlega sprawdzeniu w trakcie oceny wniosku o dofinansowanie projektu.

• 1)Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 3 września 2004 r. W sprawie przyjęcia Sektorowego Programu Operacyjnego „Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich 2004-2006.
• 2)Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 8 września 2004 r. w sprawie Uzupełnienia Sektorowego Programu Operacyjnego „Restrukturyzacja i modernizacja oraz rozwój obszarów wiejskich 2004-2006”.