Energetyka należy do branż najchętniej chłonących rozwiązania informatyczne. Do sprawnego działania dużych przedsiębiorstw niezbędne są systemy wspomagające zarządzanie, takie jak systemy klasy ERP, pozwalające uporządkować zachodzące w firmie procesy i umożliwiające szeroką integrację z innymi systemami informatycznymi.

Jeśli jeszcze w 2003 r. dominował pesymizm, to dziś sytuacja jest diametralnie inna. Rynek informatyki rozwija się w szybkim tempie, przekraczającym 10 proc. rocznie, a wcześniejsze prognozy okazały się zbyt pesymistyczne. Dotyczy to całej informatyki dla biznesu, w tym systemów wspomagających zarządzanie ERP (ERP (Enterprise Resource Planning).

Przewidywane w zeszłym roku wydatki na informatykę w energetyce miały wynieść ok. 600 mln zł, jednak wygląda na to, że przekroczyły 1 mld zł i należy się spodziewać, że najbliższa przyszłość nie będzie gorsza (całkiem prawdopodobne, że energetyka wyda na produkty i usługi informatyczne ok. 1,7 mld zł w ciągu 2 lat). Według raportu firmy PMR “Rynek IT w Polsce 2004”, dynamika wzrostu w 2005 r. powinna wynieść ponad 12 proc., przy czym dominować będą usługi informatyczne (w znacznie mniejszym stopniu oprogramowanie, natomiast najmniej zostanie przeznaczone na sprzęt). W branży energetycznej inwestycje dotyczyć będą głównie rozwiązań integracyjnych (w systemy ERP i rozwiązania rozszerzające ich możliwości oraz integrujące wspomaganie zarządzania z innymi rozwiązaniami informatycznymi).

ERP - przeznaczenie
Najpopularniejsze w Polsce firmy produkujące systemy ERP, to te same firmy, które dominują na świecie: SAP, Oracle, IFS. Pojawiają się także konkurencyjne rozwiązania rodzime, jak system Impuls chorzowskiej firmy BPSC (Impuls trafił do oddziałów Enion SA w Częstochowie i Będzinie).
ERP to zestaw powiązanych modułów, cechujący się tzw. skalowalnością funkcjonalną i skalowalnością wydajnościową. Dzięki nim można rozszerzać i rozbudowywać moduły oraz zwiększać objętość systemu. Systemy tej klasy pozwalają stworzyć wspólne dla całego przedsiębiorstwa zasoby informacji, przy czym każda nowa informacja jest wprowadzana tylko raz, a następnie udostępniana wszędzie tam (i tylko tam) gdzie będzie niezbędna. Z danych informacji korzystają jedynie osoby mające odpowiednie prawa dostępu.

Ogromną zaletą ERP jest możliwość elastycznego dostosowania systemu do indywidualnych wymagań oraz jednolity interfejs użytkownika (wszędzie postępuje się w taki sam sposób, co istotnie ułatwia przeszkolenie użytkowników). I oczywiście ERP integruje wszystkie procesy zachodzące w przedsiębiorstwie ułatwiając operowanie bardzo rozbudowanymi zasobami na wszystkich szczeblach zarządzania, umożliwia też optymalizację wykorzystania zasobów, zapewnia przejrzystość wewnętrznych procesów i ich uporządkowanie.

Fundament tworzą moduły śledzące dane finansowe oraz informacje o produkcji, dystrybucji, kwestiach magazynowania produktów (i zapasów), a także dane dotyczące zarządzania zasobami ludzkimi. Rozwój systemu odbywa się poprzez integrację z innymi systemami lub przez uzupełnienie modułów podstawowych kolejnymi (np. gospodarką remontową czy komunikacją mobilną). Biorąc pod uwagę potrzeby energetyki, ważne są możliwości współpracy systemów ERP z takimi rozwiązaniami, jak CRM (Customer Relationship Management), SCA (Supply Chain Automation) czy hurtownie danych, systemy eksperckie, e-biznes i inne.

Popularność
Popularność systemów ERP wynika zarówno z ich możliwości, jak i wymagań stawianych przez nowoczesną gospodarkę. Elastyczność i szerokie możliwości spowodowały, że produkt tworzony początkowo dla przedsiębiorstw produkcyjnych wzbudził zainteresowanie energetyki. Dodatkowym bodźcem była globalizacja gospodarki i konieczność dostosowania się do wciąż zmieniającej sytuacji na rynku. W obliczu restrukturyzacji i konsolidacji firm oraz nowych regulacji prawnych uporządkowanie przetwarzania informacji to sprawa krytyczna.

W przypadku energetyki rosnące inwestycje wynikają też - paradoksalnie - z faktu, że branża informatyzowała się bardzo wcześnie, już w latach 90. W przeszłości dominowały rozwiązania wyspowe, często tworzone na zamówienie, których zadaniem miało być usprawnianie działania na wybranych obszarach. Bez względu na to, czy oprogramowanie przygotowywano od podstaw, czy kupowano gotowe produkty, ich funkcjonalność i przydatność były ograniczone. Wraz z upływem czasu takie systemy stały się po prostu archaiczne, a ich możliwości nie przystają do współczesnych wymagań. Wspomniane restrukturyzacje i konsolidacje firm stały się gwoździem do trumny dla istniejących rozwiązań: scena branżowa przypominała stajnię Augiasza i niezwykle trudno było zapanować nad całością.

ERP a konsolidacja
Z problemami konsolidacyjnymi zetknęła się np. Energa, która od lat korzystała z różnorodnych systemów informatycznych, a to komplikowało sprawy zarządzania. Dlatego zdecydowano się na wdrożenie zintegrowanego systemu opartego o technologię mySAP Business Suite oraz - po raz pierwszy w polskiej energetyce - na platformę integracyjną SAP NetWeaver (generalnym wykonawcą projektu był Prokom Software). NetWeaver pozwala sprawnie połączyć rozwiązania SAP z systemami innych dostawców. Platforma łączy informację, użytkowników i procesy biznesowe w spójną całość, ułatwiając szybką reakcję na nowe wydarzenia.

Skutkuje to m.in. zmniejszeniem kosztów działalności i minimalizacją ryzyka. - Jestem przekonany, iż ze wsparciem kompetencyjnym Prokomu, Energa znajdzie się w gronie najbardziej innowacyjnych firm branży energetycznej w Polsce - komentuje wdrożenie Grzegorz Rogaliński, prezes Zarządu SAP Polska. Jednolita platforma pozwala współdziałać ok. 20 różnym systemom informatycznym. Prace potrwają jeszcze ok. 2 lata obejmując wdrożenia z zakresu finansowego, kontrolingu, zarządzania finansami, gospodarki materiałowej, sprzedaży usług, eksploatacji, zarządzania projektami, zarządzania inwestycjami, zarządzania kadrami oraz zarządzania strategicznego przedsiębiorstwem. Z systemu codziennie będzie korzystać ok. 300 pracowników.

Rozwiązanie - IFS Applications
Do najbardziej znanych rozwiązań klasy ERP należą produkty firm SAP oraz IFS. IFS oferuje energetyce rozwiązanie zwane IFS Applications dla Energetyki i Zakładów Użyteczności Publicznej wraz z aplikacją klasy ERP, które obejmuje m.in. finanse, zarządzanie łańcuchem dostaw, CRM, e-biznes i analizę zarządczą. Poprawnie wdrożone powinno stać się narzędziem podnoszącym jakość działania przedsiębiorstwa i zwiększającym jego operatywność. Wsparciem dla poprawy efektywności jest System Zarządzania Cyklem Życia Aktywów - zintegrowany system obejmujący projektowanie, eksploatację i konserwację. Kompleksowe rozwiązanie IFS obejmuje projektowanie urządzeń, zarządzanie projektami i konserwacją, zaopatrzenie, zarządzanie magazynem, zarządzanie zasobami ludzkimi, pracami i serwisem w terenie oraz pomiar wydajności urządzeń i integrację automatyki - w pełni zintegrowany system zarządzania zakładem (IPS). IFS Applications może zostać dostosowane do potrzeb klienta, który samodzielnie decyduje o wyborze odpowiednich komponentów systemu.

Rozwiązanie - mySAP ERP
Drugim popularnym produktem jest pakiet mySAP Business Suite, w skład którego wchodzi także system klasy ERP - mySAP ERP. Rozwiązanie kompleksowo pokrywa różne obszary działalności przedsiębiorstwa, wliczając w to rachunkowość, zarządzanie kadrami, zaopatrzenie, gospodarkę magazynową, zarządzanie sprzedażą i utrzymanie ruchu. Rozbudowany zestaw narzędzi otrzymuje w pakiecie zarząd firmy. Dzięki nim może - np. poprzez Kokpit Managera czy Zrównoważoną Kartę Wyników - monitorować status firmy czy planować finanse, konstruować budżet, prognozować rozwój, zarządzać rentownością czy przepływami finansowymi (poprzez rozbudowane analizy finansowe).

mySAP ERP umożliwia także prowadzenie analizy sprawności firmy (zaopatrzenia, transportu, zapasów, sprzedaży czy kontroli jakości) i oceny efektywności kadry (np. raporty porównawcze oceniające efektywność pracowników). Poza systemem ERP w skład mySAP BS wchodzą m.in. system transakcyjny, hurtownia danych, portal korporacyjny, obieg zadań i dokumentów plus wspomniana wyżej platforma integracyjna NetWeaver. Całą oferta składa się z 11 rozwiązań informatycznych (jak zarządzanie łańcuchem dostaw czy relacjami z klientami). W oparciu o te rozwiązania zbudowano ponad 20 map procesów dla różnych branż, w tym także dla energetyki.

Wdrożenie
Wdrożenie zintegrowanego systemu zarządzania to spore wyzwanie, a pełne wdrożenie może trwać nawet kilka lat (w zależności od skali przedsięwzięcia). Niezbędne jest właściwe opracowanie potrzeb i optymalny wybór komponentów systemu oraz przemyślenie procedur upraszczających funkcjonowanie przedsiębiorstwa. Etap wstępny może decydować o powodzeniu realizacji i późniejszym działaniu całego projektu. Przestrogą są całkiem liczne niepowodzenia, a pewnym utrudnieniem bardzo szeroka oferta rynkowa z setkami konkurencyjnych systemów złożonymi w sumie z tysięcy modułów. Ponadto skomplikowane prace wymagają pokaźnych nakładów finansowych, przy czym ceny zależą od rodzaju wdrożenia i liczby stanowisk. W energetyce oznacza to konieczność wydania wielu milionów złotych. Na korzyści finansowe trzeba na ogół czekać kilka lat.
Korzyści funkcjonalne pojawiają się wcześniej. Planując wdrożenie należy uwzględniać także szybki rozwój technologii powodujący, że nowe rozwiązania dość szybko się starzeją. W tej sytuacji ważną cechą systemów ERP jest możliwość ich modernizacji (upgrade'u) i dość prostej modyfikacji.

Rozbudowany system
Dobrym przykładem rozbudowanego wdrożenia, podzielonego na etapy i uwzględniającego wprowadzenie systemu do całej grupy spółek jest zastosowanie rozwiązania SAP for Oil&Gas (dla przemysłu paliwowego) przez Grupę Lotos (to zresztą pierwsze takie wdrożenie w Polsce). W maju ubiegłego roku nastąpił tzw. start produktywny systemu, pozwalający na wykorzystanie istniejących możliwości i równoległe prowadzenie dalszych prac wdrożeniowych. W ramach pierwszego etapu prac zajęto się podstawowymi obszarami zarządzania, takimi jak finanse, kontroling, sprzedaż, zarządzanie inwestycjami, remontami czy gospodarką magazynową oraz funkcjami specyficznymi dla firmy paliwowej. Jednocześnie rozpoczęło działalność Centrum Finansowo-Księgowego (CFK) świadczące usługi dla spółek Grupy. - Narzędzia informatyczne SAP pozwoliły nam wdrożyć procesowy model zarządzania spółką - stwierdził Paweł Olechnowicz, prezes Grupy Lotos SA i dodał: - Do tej pory osiągnęliśmy automatyzację i ustandaryzowanie podstawowych procesów biznesowych. Dalszy rozwój systemu będzie polegał na objęciu nim pozostałych spółek Grupy oraz zarządzania strategicznego, przy wykorzystaniu najnowszych technologii SAP.

Integracja i ustandaryzowanie procesów biznesowych objęło spółkę matkę i cztery spółki należące do grupy: Lotos Paliwa, Lotos Serwis, Lotos Straż i Lotos Lab. Kolejne firmy, w których wdrażany jest system to spółki Lotos Partner, Lotos Oil i Lotos Asfalt. W następnym etapie planuje się wprowadzenie SAP for Oil&Gas w Petrobalticu i rafineriach południowych (w miarę konsolidacji grupy). Od strony funkcjonalnej, po pracach związanych z podstawowymi obszarami zarządzania, zajęto się zarządzaniem produkcją. Do czerwca planowane jest wprowadzenie rozwiązań business intelligence (hurtownia danych, strategiczna karta wyników, konsolidacja danych). Wtedy powinien też działać pakiet rozwiązań dla logistyki i kontrolingu. Wykonawcą wdrożenia jest firma Prokom.

Inne rozwiązania
Nowoczesne rozwiązania informatyczne wspomagające zarządzania wciąż się rozwijają i zwiększają zakres swoich możliwości. W ubiegłym roku spółka MCCnet z Grupy Koma opracowała system MCC Petro dedykowany branży paliwowej i oparty o technologie mobilne. MCC Petro pozwala zarządzać serwisem stacji paliw zarówno wewnątrz sieci, jak i przy wspomaganiu działań zewnętrznych firm serwisowych. System oparto o najnowsze rozwiązania korzystając z technologii GSM, pakietowego przesyłana danych GPRS, systemów IVR, Internetu, operatorów telefonii komórkowej i geograficznego pozycjonowania satelitarnego (GPS). Takie rozwiązanie umożliwia zarządzanie obiegiem dokumentów między centralą, a pracownikami w terenie oraz eliminuje zużycie papieru (preferując archiwizację dokumentów w formie elektronicznej).

Totalna integracja
Według światowych prognoz największe znaczenie w najbliższej przyszłości będzie miało integrowanie różnych systemów, przede wszystkim dotyczące integracji danych z systemów ERP oraz CRM (Customer Relationship Management) - zarządzania relacjami z klientami i SCA (Supply Chain Automation) - automatyzacji łańcuchów dostaw. Firmy muszą z jednej strony jak najlepiej budować i podtrzymywać kontakty z klientami, z drugiej zaś organizować kanały zaopatrzenia. Do tego potrzebne są narzędzia analityczne pozwalające zarządom lepiej planować kolejne przedsięwzięcia i modelować procesy biznesowe.

By osiągać swoje cele i skutecznie działać, branża energetyczna musi wdrażać nowoczesne rozwiązania informatyczne. Zintegrowane zarządzanie to podstawa umożliwiająca rozwijanie innych rozwiązań. Systemy ERP wpływają na sposób funkcjonowania przedsiębiorstw, dają korzyści organizacyjne i finansowe, są proste w rozbudowie. Kolejnym krokiem w ich rozwoju jest klasa ERP II ułatwiające integrację na zewnątrz (współpraca kilku różnych podmiotów). Prawdopodobnie systemy ERP II za trzy lub cztery lata zdominują rozwiązania informatyczne.

Dokończenie znajdziesz w wydaniu papierowym. Zamów prenumeratę miesięcznika ENERGIA GIGAWAT w cenie 108 zł za cały rok, 54 zł - za pół roku lub 27 zł - za kwartał. Możesz skorzystać z formularza, który znajdziesz tutaj

Zamów prenumeratę