Kiedyś toczono wojny o kobiety, złoto i przestrzeń życiową – przyszłe konflikty mogą wybuchać o energię i jej źródła.

Profesor Antoni Tajduś przez dwie ostatnie kadencje był dziekanem Wydziału Górniczego Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie, a wcześniej był prodziekanem tego wydziału. Od nowego roku akademickiego będzie pełnić funkcję prorektora uczelni.
Na naszą prośbę podzielił się swoimi poglądami na temat perspektyw rozwojowych i stanu polskiego górnictwa węgla kamiennego i brunatnego oraz rozwoju opartej o ten nośnik energetyki, odnosząc to wszystko do tendencji zachodzących w gospodarce światowej i państwach Unii Europejskiej. Sprowadzając wszystkie węzłowe zagadnienia do formy 9 mitów, które obalił faktami.
Mit 1: Produkcja węgla kamiennego i brunatnego na świecie maleje.
Fakty: Nastąpiła tylko zmiana producentów węgla kamiennego. Znacznie zmniejszyła się produkcja w Europie (szczególnie w krajach Unii Europejskiej). Wzrosła natomiast produkcja w RPA, USA, Australii, Chinach i Kolumbii.
Mit 2: Zużycie energii w świecie w perspektywie najbliższych 50 lat wzrośnie w niewielkim tylko stopniu.
Fakty: Z prognoz Światowej Rady Energetycznej, a także Departamentu Energii USA wynika, że zapotrzebowanie na energię wzrośnie ponad dwukrotnie. Będzie ono pokryte ponaddwukrotnym wzrostem zużycia węgla i gazu ziemnego. Węgiel wykorzystany zostanie głównie na potrzeby produkcji energii elektrycznej.
W ciągu 20 lat ilość energii elektrycznej wytwarzanej z węgla wzrośnie o 80 procent.
Przez ponad 20 lat 38 procent energii elektrycznej pochodzić będzie z węgla kamiennego i brunatnego, a 30 procent z gazu ziemnego.

Nośnik Jednostka 1998 2020 2050
Węgiel mld toe 2,1 3,4 4,2
Ropa naftowa mld toe 3,4 3,8 4,1
Gaz ziemny mld toe 2,0 3,2 4,5
Energia jądrowa mld toe 0,6 0,9 2,7
Inne nośniki mld toe 0,5 2,3 4,5
Ogółem mld toe 8,6 13,6 20,0


Nośnik Jednostka 1997 2010 2020
Węgiel TWh 5337 7467 9763
Olej opałowy TWh 1282 1442 1498
Gaz ziemny TWh 2159 4698 7745
Energetyka jądrowa TWh 2393 2467 2369
Energia wodna TWh 2566 3341 3904
Energia odnawialna TWh 211 395 603
Ogółem TWh 13949 19989 25881


Mit 3: Światowe zasoby energetyczne są nieograniczone
Fakty: Biorąc pod uwagę zasoby surowców energetycznych, strukturę zużycia oraz cenę w perspektywie 100 lat, jedynie węgiel może zaspokoić światowe zapotrzebowanie energetyczne.
Według Światowej Rady Energetycznej głównymi celami rozwoju polityki energetycznej powinny być: dostęp do źródeł energii, dyspozycyjność energii (niezawodność zasilania) i społeczna akceptacja rozwiązań.
*
Kto ma dostęp do źródeł energii, ten w warunkach jej niedoboru, może narzucać swoją wolę innym krajom, które jej nie mają. Prowadzić to może nawet do wojen o źródła energii (np. ostatnia wojna o Kuwejt).
*
Mit 4: W Krajach Unii Europejskiej odchodzi się zdecydowanie od stałych paliw kopalnych (węgla kamiennego i brunatnego) na rzecz paliw płynnych, gazu ziemnego, źródeł niekonwencjonalnych i energetyki jądrowej.
Fakty: W krajach Unii Europejskiej poza istotnym wzrostem zużycia gazu ziemnego, w strukturze zużycia pozostałych rodzajów paliwa nie nastąpią istotne zmiany.
Bezpieczeństwo energetyczne Unii Europejskiej jest zagrożone. Obecna produkcja surowców energetycznych w Unii Europejskiej pokrywa połowę potrzeb, zaś za 20–30 lat będzie pokrywać już tylko 30 procent.

Rodzaj paliwa 1990 1995 2000 2005 2010 2015 2020
Paliwa stałe 100 79 69 67 60 62 73
Ropa 100 106 110 116 119 121 121
Gaz ziemny 100 123 152 163 181 193 194
Energia jądrowa 100 111 123 126 125 119 109
Inne 100 115 124 131 140 149 159
Ogółem 100 104 110 115 118 121 122
Kształtowanie się konsumpcji energii w krajach Unii Europejskiej według paliw w układzie procentowym


Mit 5: Zużycie węgla w Niemczech jest znacznie mniejsze niż w Polsce.
Fakty: W Polsce w 2000 roku łączne zużycie węgla kamiennego (82 mln ton) i brunatnego (66 mln ton) wyniosło łącznie 148 mln ton. W Niemczech w tym samym czasie sumaryczne zużycie węgla wyniosło ok. 240 mln ton czyli o blisko 100 mln ton więcej niż w Polsce.
Mit 6: W Polsce zapotrzebowanie na energię elektryczną (głównie pochodzącą z węgla) w ciągu najbliższych 20 lat zwiększy się minimum o 39 proc. a maksymalnie o 63 proc.
Fakty: Są to wielkości zdecydowanie zaniżone. Obecnie w Polsce wskaźnik zużycia energii elektrycznej w MWh na 1 mieszkańca wynosi - 3,1, a w Niemczech - 6,0, w Stanach Zjednoczonych – 11,9, a w Hiszpanii 4,8. Zatem jeśli za 20 lat osiągniemy dzisiejszy poziom rozwoju Niemiec, to zapotrzebowanie na energię winno zwiększyć się co najmniej dwukrotnie. Czy jesteśmy na to przygotowani?
Mit 7: Polska ma ogromne nadwyżki energii, które wystarczą na kilkadziesiąt lat i nie należy prowadzić inwestycji w energetyce i górnictwie.
Fakty: Dla bezpieczeństwa energetycznego kraju nie wolno zaniechać inwestycji w kopalniach węgla brunatnego (głównie odkrywka Szczerców, a później złoża legnickie), a także w niedługiej przyszłości konieczne będzie podjęcie inwestycji w nowe kopalnie węgla kamiennego.
Mit 8: Polska jest krajem bogatym, dlatego też jej mieszkańcy mogą płacić wysokie ceny za energię elektryczną.
Fakty: Opieranie rozbudowy sektora energetycznego na importowanym gazie ziemnym i paliwach płynnych lub import energii elektrycznej już wytworzonej gdzie indziej narazi odbiorców na dużo wyższe ceny.
Koszt pozyskania energii elektrycznej z różnych surowców w 2000 roku kształtował się następująco:
· Węgiel brunatny - 4,16 zł/GJ
· Węgiel kamienny – 7,41 zł/GJ
· Węgiel kamienny gruby – 13,44 zł/GJ
· Gaz ziemny – 24,55 zł/GJ
· Olej opałowy – 35,50 zł/GJ

Mit 9: Przed górnictwem nie ma perspektyw, dlatego nie należy rozwijać badań naukowych oraz prowadzić kształcenia kadr dla potrzeb przemysłu wydobywczego.
Fakty: Do szeroko rozumianego górnictwa, nie tylko węgla, ale też innych surowców mineralnych, dla utrzymania odpowiedniego poziomu kadry oraz związanego z tym bezpieczeństwa powinno się przyjmować rocznie do pracy około 600 nowych inżynierów i kilkakrotnie więcej techników. Tymczasem liczba inżynierów rocznie podejmujących pracę we wszystkich kopalniach nie przekracza 200.

Jacek Balcewicz