Rynek usług outsourcingowych w Polsce wart jest grubo ponad 100 mln USD (według niektórych danych nawet ok. 300 mln), jednak to prawdopodobnie mniej niż na Węgrzech czy w Czechach. Ten rodzaj działalności ze względu na potencjalne zalety budzi ogromne zainteresowanie, ale nie zawsze się sprawdza.

Rozwój rynku na świecie pobudzają wciąż nowe kontrakty, lecz równolegle wiele firm rezygnuje z dotychczasowych usługodawców.
Outsourcing w sensie ogólnym polega na korzystaniu z zewnętrznych usług i zasobów. W jego ramach przedsiębiorstwa wydzielają ze swojej struktury wybrane funkcje i zlecają ich realizację wyspecjalizowanym firmom zewnętrznym. Sam zaś mogą się skoncentrować na działalności podstawowej, co w założeniu ma im ułatwić osiągnięcie przewagi konkurencyjnej i zoptymalizować koszty działalności. Outsourcing informatyczny to oczywiście tylko jedna, i to nie najbardziej popularna, z możliwości. Do najpopularniejszych gałęzi działalności powierzanych firmom zewnętrznym należą przede wszystkim usługi księgowe, czy usługi ochrony mienia.

W działalności przedsiębiorstw energetycznych, zarówno w obszarze dystrybucji, obrotu, jak i wytwarzania energii, narzędzia informatyczne odgrywają ważną i wciąż rosnącą rolę. Dotyczy to obszarów typowych dla przedsiębiorstw w ogóle (jak księgowość, administracja czy gospodarka remontowa) oraz charakterystycznych dla samej branży (np. wymuszonych przez Prawo energetyczne). Biorąc pod uwagę skalę działalności, energetyka musi korzystać ze złożonych, zaawansowanych systemów informatycznych i różnorodnych narzędzi wspomagających działalność. Do tego dochodzą procesy restrukturyzacji i konsolidacji przedsiębiorstw. Z tych powodów branża należy do najmocniej inwestujących w rozwiązania IT w całej gospodarce.
Informatyzacja w sektorze energetycznym to z jednej strony zakupy i wdrożenia systemów zintegrowanych, z drugiej - działania właśnie w dużym stopniu outsourcingowe, polegające bądź to na przekazaniu w mniejszym lub większym stopniu obsługi informatycznej spółce zewnętrznej, bądź wydzieleniu z własnych struktur informatycznych odrębnego podmiotu, zależnego od przedsiębiorstwa. Decyzja o wyborze sposobu działania zależy też od wcześniejszego stopnia rozwoju służb informatycznych.

Przykładowe rozwiązania
Typowym przykładem zatrudnienia firmy zewnętrznej jest trzyletni kontrakt o świadczenie usług outsourcingowych podpisany pod koniec ubiegłego roku przez główną w rejonie oświęcimskim elektrociepłownię, Energetykę Dwory Sp. z o.o. z Siemens Business Services (SBS). Usługodawca ma za zadanie dostarczać, instalować i utrzymywać strukturę informatyczną oraz prowadzić centrum pomocy dla klientów - help desk - służące przyjmowaniu zgłoszeń i rozwiązywaniu zaistniałych problemów. Dodatkowe obowiązki SBS to zarządzanie siecią LAN, centralą telefoniczną i serwerami, a także dostarczanie nowego sprzętu, prowadzenie archiwizacji danych (tworzenie kopii zapasowych), obsługa dostępu do Internetu i działalność konsultingowa.

Z kolei Grupa Lotos zdecydowała się wyłączyć ze swojej struktury spółki serwisowe i skupić na działalności podstawowej. W Biurze Zarządzania Informatyką pozostawiono jedynie zarządzanie IT całej grupy oraz procesy, w których nadzór jest niezbędny ze względów bezpieczeństwa. Zaawansowane usługi zapewniają natomiast spółki zewnętrzne. Należy do nich m.in. Crowley Data Poland współpracujący z Grupą Lotos w zakresie rozwiązań telekomunikacyjnych. Crowley w ramach swojej działalności wdrażał szerokopasmowe łącza internetowe w Gdańsku i Warszawie, rozwiązania transmisji danych w spółce Lotos Paliwa oraz VPN (Wirtualne Sieci Prywatne) w rafineriach na południu Polski. Usługi i wdrożenia Crowley umożliwiają integrację rozproszonej geograficznie struktury informatycznej. Rozwiązania firmy objęte są tzw. Gwarantowanym Poziomem Usług (Service Level Agreement), czyli gwarancją jakości SLA.

Inną firmą, która nie tylko została wydzielona ze struktury jednostki macierzystej, ale odniosła także sukces w świadczeniu usług innym przedsiębiorstwom, jest SIDEn Systemy Informatyczne Doradztwo Energetyka Sp. z o.o. Decyzję o utworzeniu firmy podjęto w Zakładzie Energetycznym Toruń należącym teraz do koncernu Energa, uznając że pozostawienie większości usług informatycznych wyspecjalizowanej firmie odciąża przedsiębiorstwo i pozwala się skupić na podstawowej działalności. Spółka SIDEn powstała na bazie pracowników Wydziału Informatyki i Zespołu Wdrożeniowego R/3, co sprzyja współpracy, choćby z tego względu, że pracownicy dobrze rozumieją potrzeby Zakładu Energetycznego. Jest to spółka pracownicza z udziałami toruńskiego zakładu energetycznego. SIDEn zajmuje się obsługą informatyczną, dostarczaniem mocy obliczeniowej, eksploatacją i rozwojem systemów informatycznych oraz prowadzeniem usług help desk dla użytkowników końcowych, natomiast w ramach struktury Oddziału ZE Toruń pozostawiono zespół informatyczny zajmujący się m.in. opracowywaniem i realizacją koncepcji informatycznej, nadzorem nad wyborem, zakupami, wdrożeniami i eksploatacją systemów IT.

Jednak dla spółki SIDEn Oddział Energi ZE Toruń nie jest jedynym klientem. Firma współpracuje także z Zakładami Energetycznymi w Tarnowie i Wrocławiu i jest partnerem firmy SAP, dostarczającej na rynek zintegrowane systemy informatyczne. Jej perłą w koronie są usługi konsultingowe w obszarze zintegrowanych systemów informatycznych SAP skierowane w dużej mierze na rynek energetyki. Spółka należy do informatycznej czołówki firm IT obsługujących energetykę, a o jej sukcesie świadczy wzrost zatrudnienia z 33 osób do ponad 100. W dziale konsultingu pracuje ponad 40 specjalistów działających bezpośrednio przy tworzeniu lub obsłudze rozwiązań ERP. Firma ma na swoim koncie kilka pionierskich rozwiązań, takich jak pierwsze w Polsce wdrożenie systemu billingowego dedykowanego dla przedsiębiorstw użyteczności publicznej (SAP for Utilities), czy rozszerzenie możliwości systemu SAP o obsługę liczników przedpłatowych.

Outsourcing wewnętrzny
Nie zawsze jednak wydzielone firmy działają na zewnątrz. Vattenfall IT - spółka należąca do Grupy Vattenfall - działa w oparciu o koncepcję zwaną shared service, polegającą na obsłudze kilku podmiotów należących do Grupy. Oznacza to, że Vattenfall IT obsługuje informatycznie całą Grupę Vattenfall w Polsce (wszystkie spółki GZE, Elektrociepłownie Warszawskie oraz Vattenfall Poland). Spółka nie prowadzi przy tym działalności usługowej na zewnątrz, natomiast jej klienci, czyli spółki Grupy, mają pełny wgląd w jej działalność. W ramach tego wewnętrznego outsourcingu spółka świadczy usługi informatyczne i telekomunikacyjne, zarówno dostarczając i obsługując sprzęt, jak i zajmując się utrzymaniem aplikacji biznesowych należących do innych polskich spółek koncernu Vattenfall.

Pod opieką pracowników pozostają takie systemy i aplikacje, jak SAP R/3, system billingowy, system IFS w Elektrociepłowniach Warszawskich, systemy zdalnego odczytu liczników, system SCADA, Planet, WIRE itd. Vattenfall IT posiada też własne Centrum Kompetencyjne dla systemu SAP, zatrudnia swoich konsultantów i zajmuje się całością rozwoju systemu. W zakresie telekomunikacji firma zajmuje się utrzymaniem i rozwojem całej sieci teleinformatycznej należącej do spółek Vattenfalla. Szczególnej uwagi wymaga sieć należąca do GZE ze względu na pokaźne rozmiary majątku, m.in. światłowodów i kabli miedzianych. Podstawowe usługi to utrzymanie sieci, dostarczanie transmisji danych i usług głosowych. Vattenfall IT zatrudnia ponad 100 osób, z czego ok. 70 pracuje w Gliwicach, a pozostałe w Warszawie. Ta grupa ludzi zajmuje się 2 tys. komputerów osobistych dostarczonych klientom, zarządza ok. 200 serwerami i podobną liczbą urządzeń sieciowych, a także opiekuje się ok. 30 aplikacjami biznesowymi (w tym ok. 15 stanowią duże aplikacje jak SAP R/3, używane przez większość użytkowników).

Redukcja kosztów działalności
Outsourcing informatyczny nie oznacza oddania pod opiekę wyspecjalizowanej firmy całości infrastruktury informatycznej i wszystkich obszarów IT. To jedno z rozwiązań, jednak częściej zdarza się, że przedsiębiorstwa przekazują usługodawcom wybrane obszary działalności. Do typowych dla outsourcingowej oferty usług należą: zarządzanie środowiskiem pracy, rozwój, wsparcie i utrzymanie aplikacji, zarządzanie sieciami, prowadzenie centrum obliczeniowego i zapewnienie ciągłości działania. Tego rodzaju usługi proponuje np. Centrum Outsourcingu ComputerLand i inne firmy świadczące usługi outsourcingowe. Przedsiębiorcy chętnie korzystają też z outsourcingu usług internetowych i - coraz częściej - z dzierżawy aplikacji i powiązanych usług (tzw. ASP, czyli Application Service Providing). W tym przypadku nie trzeba instalować oprogramowania na własnych komputerach, ani wykupywać licencji. W ASP tworzone dokumenty gromadzi się w ściśle chronionym centrum danych dostawcy usługi.

Korzyści płynące z outsourcingu, to - obok ułatwienia walki o przewagę nad konkurencją - przede wszystkim długofalowa redukcja kosztów działalności prowadząca do zwiększenie długoterminowych zysków. Szacuje się, że dzięki redukcji kosztów infrastruktury oraz personelu, skupieniu na działalności podstawowej, lepszej kontroli kosztów (stałe koszty dostępu do rozwiązań i technologii) i wyższej jakości obsługi informatycznej wzrost zysków może sięgnąć 10, a nawet 20%. Outsourcing informatyczny powinien też poprawić efektywność przedsiębiorstwa i zapewniać szybką reakcję na potrzeby klientów usługodawcy. Dodatkowym elementem jest rodzaj synergii między współpracującymi firmami: przedsiębiorstwo odnosi swoje korzyści, a wyspecjalizowana firma outsourcingowa ma zlecenia.

Bywa jednak, że usługodawca nie spełnia swojej roli, ze względu na brak kompetencji, zbyt dużą liczbę klientów, pochopnie podejmowane decyzje bez konsultacji ze zleceniodawcą, brak systematyczności lub zapewnienia odpowiedniego wsparcia czy elastycznej reakcji na pojawiające się wymagania. Najczęściej przyczyną niezadowolenia jest jednak zbyt wysoki stosunek ceny do wydajności. Dlatego przed podjęciem ostatecznych decyzji należy starannie opracować strategię działań, wybrać pola działalności przeznaczone do outsourcingu i przemyśleć szczegóły potencjalnego kontraktu. Należy też przeanalizować kwestię kosztów, oczekiwanych korzyści i możliwego ryzyka oraz jednoznacznie określić relacje partnerskie z usługodawcą.

Przy pewnym ryzyku outsourcing wart jest zainteresowania, szczególnie w nasyconej rozwiązaniami informatycznymi branży energetycznej. Od 2003 r. obserwuje się w Polsce rozwój tego rodzaju usług, wciąż jest to jednak rynek dojrzewający z dużymi możliwościami rozwoju. W sektorze energetycznym istotną rolę będą w tej dziedzinie odgrywać wyodrębnione z przedsiębiorstw spółki zależne, mające nad innymi przewagę doświadczenia w branży.

Dokończenie znajdziesz w wydaniu papierowym. Zamów prenumeratę miesięcznika ENERGIA GIGAWAT w cenie 108 zł za cały rok, 54 zł - za pół roku lub 27 zł - za kwartał. Możesz skorzystać z formularza, który znajdziesz tutaj

Zamów prenumeratę