Finansowanie projektów inwestycyjnych i modernizacyjnych w szeroko pojętej energetyce to problem złożony i – w przypadku konkretnych projektów – wymagający indywidualnych negocjacji banków i instytucji finansowych z podmiotami na rynku energetycznym.

Nadchodzący czas likwidacji kredytów długoterminowych w elektroenergetyce stanowiących wcześniej źródło finansowania czy zabezpieczania kredytów na pewno wpłynie na analizy ryzyka w finansowaniu nowych przedsięwzięć. Na obraz branży wpłynie też postępujące uwalnianie rynku oraz polityka energetyczna kraju i związane z nimi zmiany ryzyka rynkowego. Nic dziwnego, że przedstawiciele banków nie chcą udzielać informacji na temat przyjętych zabezpieczeń kredytów dla energetyki. Istnieją oczywiście ogólnie przyjęte formy zabezpieczeń kredytów i ryzyka dla banków, bez względu na sytuację znajdujące zastosowanie w finansowaniu potrzeb sektora energetycznego.

Różne zabezpieczenia
Każde zabezpieczenie może być materialne lub niematerialne, czyli prawne. W pierwszym przypadku – zabezpieczeń materialnych – w zamian za uzyskany kredyt następuje przekazanie kredytodawcy pewnych wartości majątkowych przyjmujących postać kaucji, blokady środków na rachunku bankowym i depozytów, a także przewłaszczenia rzeczy ruchomych na zabezpieczenie. Oczywiście istnieją granice stosowania tej formy zabezpieczeń.

W finansowaniu projektów dla energetyki znajdują zastosowania przede wszystkim zabezpieczenia prawne, dzięki którym kredytodawca uzyskuje możliwość ściągnięcia kredytów od poręczycieli i zabezpiecza swoje interesy tworząc kredytodawcy uprzywilejowaną pozycję w stosunku do innych wierzycieli. Od strony ryzyka ponoszonego przez banki, przy wielkich, idących w setki milionów kredytach dzieli się ryzyko tworząc konsorcja instytucji finansowych. Takie formy działania są również niezbędne, by unieść finansowy ciężar udzielanych kredytów. Typowe zabezpieczenia prawne to m.in. poręczenie osoby trzeciej według prawa cywilnego lub wekslowego, gwarancje osób prawnych lub innych banków, ustanowienia zastawu na majątku ruchomym, hipoteka, przelew wierzytelności i ubezpieczenia kredytu oraz inne rodzaje ubezpieczeń podnoszących bezpieczeństwo kredytodawcy i zabezpieczających różne aspekty praktyczne pojawiające się podczas realizacji projektu (jak choćby ubezpieczenia od ognia itp.).

Przykładowo, bank Pekao SA najczęściej stosuje zabezpieczenie prawne na przedmiocie inwestycji w formie zastawu, przewłaszczenia lub wpisu hipoteki. Jednak dopiero w indywidualnych przypadkach zapadają decyzje o ustanowieniu innych zabezpieczeń rzeczowych, względnie osobowych (jak gwarancje, weksle i poręczenia). W sektorze energetycznym formy zabezpieczeń prawie zawsze ustala się indywidualnie, po dokonaniu analizy ryzyka, biznesplanu i kondycji kredytobiorcy. Oczywiście różna jest skala samych kredytów, od mniejszych, stosunkowo łatwych do sfinansowania np. ze środków unijnych, po ogromne przeznaczone na budowę nowych mocy wytwórczych. Podobnie skala zabezpieczeń będzie inna dla różnych projektów finansowania. Zabezpieczenia zależą też od poziomu kapitału własnego w finansowaniu inwestycji, a w przypadku energetyki właśnie te środki są często największe.

Niezbędne analizy
Poza analizą indywidualnych projektów, do o ceny ryzyka i możliwości zadłużenia przedsiębiorstw z sektora energetycznego niezbędny jest też model całego rynku i harmonogram pracy zakładów prowadzące do ich wyceny i określenia indywidualnej struktury kapitałowej. Takie postępowanie pozwala na ustalenie poziomu zadłużenia dla całego systemu i tam, gdzie koszty stałe są wyższe, nie będzie możliwe osiągnięcie wysokiego poziomu zadłużenia. Wszelkie tego rodzaju działania i analizy sytuacji mają wykluczyć możliwość stosowania odgórnych poziomów wymaganego kapitału własnego i wprowadzić jasne kryteria takich wymagań, a co za tym idzie –wpłynąć także na kredytowanie i zabezpieczanie kredytów inwestycyjnych.

Energetyka potrzebuje kapitału do modernizacji, jednak sama specyfika branży powoduje, że spektakularnych kredytów nie udziela się codziennie. Na ocenę możliwości finansowania inwestycji wpływa tu cały szereg czynników związanych z otwarciem rynku energii, niepewnością co do sposobu i skutków rozwiązania kontraktów długoterminowych, wdrażaniem mechanizmów rynkowych, dalszą konsolidacją sektora oraz z jakością, przejrzystością i spójnością przepisów. Te czynniki wpływają na wielkość i formą finansowania sektora energetycznego, a podobne problemy dotyczą także branży paliwowej. Przykłady finansowania projektów w koncernach PKE czy BOT pokazują, że ze względu na towarzyszące przygotowaniu projektów warunki, cały proces może trwać dość długo.

Ubezpieczenie z zabezpieczeniem
W konkretnych przypadkach banki korzystają z własnych doświadczeń przy realizacji projektu finansowania przedsięwzięć w branży energetycznej i wypracowują metody ustalania form zabezpieczania takich kredytów raz minimalizacji ryzyka. W projektach realizowanych przez BRE Bank SA, a dotyczących modernizacji elektrociepłowni oraz outsourcingu usług energetycznych (BRE Bank był pionierem na tym obszarze działania) występuje cały szereg ubezpieczeń elementów projektu i kilka przyjętych form zabezpieczeń. Ubezpieczenia projektu, jakich oczekuje bank dotyczą wszystkich etapów realizacji. Umowy ubezpieczenia powinny obejmować majątek kredytobiorcy oraz ryzyka budowlano-montażowe:

• ubezpieczenia mienia od ognia i innych zdarzeń losowych,
• ubezpieczenia maszyn i urządzeń od szkód elektrycznych,
• ubezpieczenia utraty zysku z tytułu zdarzeń losowych objętych ubezpieczeniem od ognia i innych zdarzeń losowych,
• ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej,
• ubezpieczenia wszystkich ryzyk budowy i montażu,
• ubezpieczenia przyszłego utraconego zysku.

• zabezpieczenia na aktywach projektu: hipoteka na majątku kredytobiorcy, zastaw rejestrowy na wszystkich obecnych i przyszłych aktywach kredytobiorcy, zastaw rejestrowy na udziałach (lub akcjach) kredytobiorcy, zastaw rejestrowy na rachunku bankowym kredytobiorcy;
• zabezpieczenia na umowach projektu: przelewy praw kredytobiorcy ze wszystkich umów z odbiorcą usługi, z umowy z generalnym wykonawcą, z polis ubezpieczeniowych, przelew praw ze wszystkich umów sponsorów, gwarancji dobrego wykonania i gwarancji rękojmi generalnego wykonawcy;
• podporządkowanie kredytom bankowym wszelkich obecnych i przyszłych zobowiązań kredytobiorcy wobec sponsorów regulowanych umową z bankiem.

• utrzymanie formy prawnej kredytobiorcy, nie dokonywanie połączeń, podziału, fuzji lub innych przekształceń, nie podejmowania działań zmierzających do rozwiązania lub upadłości, nie wyrażenie zgody na przystąpienie do osoby trzeciej, nie ustanawianie żadnych zabezpieczeń na rzecz innych stron,
• nie dokonywanie żadnych zmian umowy spółki
• utrzymywanie kapitałów w spółce na określonym poziomie
• podwyższenie kapitałów, jeżeli wyniki finansowe kredytobiorcy spowodują naruszenie kapitałów i bank będzie zobowiązany do utworzenia rezerw.