Małopolsko–Podkarpacki Klaster Czystej Energii jest wspólnym przedsięwzięciem uczelni państwowych, jednostek badawczych, instytutów naukowych, administracji samorządowej, agencji, stowarzyszeń, funduszy, instytucji na rzecz rozwoju oraz przedsiębiorstw energetycznych i gazowniczych działających na rzecz ochrony środowiska na terenie województwa małopolskiego i podkarpackiego.

Inicjatywa utworzenia Klastra Czystej Energii powstała w Akademii Górniczo-Hutniczej, gdzie kilka zespołów z liczną kadrą specjalistów zajmuje się badaniami i wdrożeniami w różnych obszarach energetyki. Jak informuje prof. Kazimierz Jeleń – Prorektor ds. Nauki AGH w Krakowie - Narastający problem wytwarzania energii, bezpieczeństwa energetycznego i ochrony środowiska wymaga bowiem współpracy wszystkich zainteresowanych tymi zagadnieniami organizacji i jednostek gospodarczych. Zadaniem Klastra Czystej Energii jest zintegrowanie działań w regionie małopolsko-podkarpackim, który charakteryzuje się odmiennymi niż np. Śląsk możliwościami wykorzystania zasobów energii, a w szczególności energii odnawialnej oraz koniecznością ochrony naturalnych walorów środowiskowych. Połączenie działań uczelni, władz regionów i przedsiębiorstw umożliwi analizę możliwości wykorzystania różnych dostępnych w regionie źródeł energii popartą kompetentnym rachunkiem ekonomicznym oraz podjęcie zadań inwestycyjnych w oparciu pozyskiwane wspólnie środki finansowe. Inicjatywa AGH została zdecydowanie poparta przez Marszałków Województw Małopolskiego i Podkarpackiego oraz kilkanaście jednostek gospodarczych.

I tak oto, 27 czerwca br., doszło do podpisania wstępnego porozumienia założycielskiego. AGH, Politechnika Krakowska, Politechnika Rzeszowska, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Krośnie, Instytut Fizyki Jądrowej PAN, Instytut Nafty i Gazu, Małopolska Agencja Rozwoju Regionalnego, Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie, Rzeszowski Zakład Energetyczny, Elektrociepłownia Kraków, Elektrownia Stalowa Wola, PGNiG – to tylko niektóre instytucje uczestniczące w tym projekcie.

Program badawczy realizowany w ramach siedmiu sektorów (sektor: energetyki odnawialnej, węglowodorowy, wodorowy, energetyki węglowo-jądrowej, efektywnego wykorzystania energii, edukacji i promocji kadr dla regionów oraz laboratorium konwersji energii) stanowi podstawę działalności tego przedsięwzięcia. Jak informuje prof. Marek Jeżabek, dyrektor Instytutu Fizyki Jądrowej PAN w Krakowie- co najmniej trzy z tych sektorów, (węglowodorowy, wodorowy, energetyki węglowo-jądrowej) obejmują dziedziny badań, które są z sukcesem rozwijane w IFJ PAN na wysokim poziomie naukowym. Oczywiście IFJ PAN włącza się również do realizacji działań w ramach sektora edukacji i promocji kadr dla regionów, jako ośrodek naukowy otwarty na różne formy kształcenia kadr. W IFJ PAN realizowane są prace licencjackie i magisterskie studentów AGH oraz wykonywane są prace doktorskie. Od lat IFJ PAN prowadzi działalność edukacyjną w oparciu o Międzynarodowe Studium Doktoranckie z własnym funduszem stypendialnym oraz prowadząc wykłady i ćwiczenia dla studentów Wydziału Fizyki i Informatyki Stosowanej oraz Wydziału Metali Niezależnych AGH.

Instytut Nafty i Gazu, to obok AGH, drugi partner, z którym IFJ PAN będzie ściśle współpracował w ramach projektu. Instytut stanowi bowiem główne zaplecze badawczo-rozwojowe dla polskiego przemysłu, prowadząc działania związane z poszukiwaniem i wydobyciem węglowodorów, a IFJ PAN prowadzi badania z zakresu jądrowych metod geofizycznych, które mają istotne zastosowanie przy poszukiwaniu węglowodorów. Warto dodać, iż właściwa metoda poszukiwań, a także eksploatacji polskich złóż gazu ziemnego i ropy naftowej doskonale wpisuje się w cele Klastra Czystej Energii mówiące o jakości życia mieszkańców w czystym i bezpiecznym środowisku naturalnym.

To szansa

Tak ogromne przedsięwzięcie powinno być szansą dla województwa małopolskiego i podkarpackiego. I jest. Badania i wdrożenie systemów „czystej energii” to nie tylko działania na rzecz ochrony środowiska naturalnego, ale także szansa na wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw tych regionów. Tym samym, jest to wyzwanie dla parterów publicznych i prywatnych do podejmowania wspólnych działań, a jednocześnie jest to bodziec dla ośrodków badawczo-rozwojowych w poszukiwaniu nowych rozwiązań w zakresie produkcji i zużycia energii. Dodatkowym, żeby nie powiedzieć jednym z istotniejszych, atutów uczestniczenia w tym projekcie jest możliwość ubiegania się o nowe środki finansowe z funduszy UE.

Jednak uczestnicy projektu nie muszą liczyć tylko na wsparcie z UE. Jak informuje Krzysztof Bolek - Prezes Zarządu Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie – fundusz jest zainteresowany włączeniem się w działalność Klastra, ponieważ naczelnym zadaniem Wojewódzkiego Funduszu jest dofinansowanie zadań oraz takie zarządzanie posiadanymi środkami finansowymi, aby maksymalnie je pomnożyć, zapewnić ciągłość finansowania i stworzyć optymalne warunki dla realizacji idei ochrony środowiska w województwie małopolskim.

Mogłoby się wydawać, że finansowe wsparcie Klastra przez Fundusz, może być wynikiem „sentymentu regionalnego”. Nic bardziej mylnego.

WFOŚiGW ocenia zadania zarówno pod względem ekologicznym, jak i finansowym. Metody oceny projektów inwestycyjnych skupione są na maksymalizacji efektu ekologicznego przy jednoczesnej minimalizacji nakładów finansowych. Tak więc, Fundusz premiuje efektywne projekty. Główne zadania i kierunki jego działania wyznaczane są przez Radę Nadzorczą w zatwierdzonym na dany rok planie działalności oraz w liście przedsięwzięć priorytetowych. Jednak Fundusz, nie do końca sam sobie jest „sterem, żeglarzem, okrętem”, gdyż dokumenty te tworzone są w oparciu o kierunki polityki ekologicznej państwa i województwa, a planowanie wydatków na kolejny rok polega na przydzieleniu kwot przewidzianych na finansowanie poszczególnych kategorii (koszyków) zadań.

Wysokość środków przeznaczonych na finansowanie określonego koszyka odzwierciedla jego pozycja na liście priorytetowych problemów ekologicznych województwa. Jak widać, przystąpienie Funduszu do Klastra to dobrze przemyślana i skalkulowana decyzja. Tym bardziej, że Klaster czynnie włączy się w realizację celów określonych w Narodowym Planie Rozwoju w tym w szczególności sektorowego programu operacyjnego Wzrost Konkurencyjności Gospodarki i Rozwoju Zasobów Ludzkich oraz Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego. Poprzez realizację programu badawczego KCE aktywnie włączy się w realizację priorytetów 7 Programu Ramowego i innych programów badawczych Unii Europejskiej.

Dla Małopolski będzie więc on narzędziem realizującym Cele Strategiczne i Strategii Rozwoju na lata 2007-2013 poprzez zwiększenie wykorzystania zasobów odnawialnych źródeł energii i ograniczenie zanieczyszczeń do atmosfery. Realizacja tego celu oparta jest głównie o zlikwidowanie zaniedbań w ochronie środowiska, racjonalne gospodarowanie zasobami środowiskowymi.

Bariery

Czy zatem Klaster jest „skazany na sukces”? Całkiem możliwe, jednak przy wcieleniu projektu w życie z pewnością nie wszystko „pójdzie jak po maśle”. Koordynacja działań, różne oczekiwania partnerów, konieczność opracowania strategii rozwoju badań nad czystą energią oraz wdrożenie opracowań naukowych w praktyce – to trudności, jakich obawia się Jacek Adamczyk Dyrektor Departamentu Marketingu i Promocji z Małopolskiej Agencji Rozwoju Regionalnego, przy wdrażaniu projektu.

Szczególnie trudno, może funkcjonować porozumienie na linii nauka – przemysł. Potwierdza to, Urszula Woźnicka z IFJ PAN - z naszego wieloletniego doświadczenia wiemy, że główne trudności w realizacji projektów, które mają doprowadzić do zastosowania nowatorskich, innowacyjnych technik dla szeroko pojętego przemysłu, powstają na styku nauka – przemysł. Brakuje „ssącej” siły przemysłu, który domagałby się nowych rozwiązań. No cóż, będąc jednak członkiem UE, która stawia przed Polską wymagania zarówno co do powstania, jak i konieczności wdrażania innowacyjnych programów i strategii regionalnych, prowadzenie badań naukowych, musi znaleźć odzwierciedlenie w praktyce.

Do tego zmierzamy

I oby się tak stało podczas realizacji Małopolsko – Podkarpackiego Klastra Czystej Energii, gdyż sukces tego przedsięwzięcia odczują wszyscy mieszkańcy województwa małopolskiego i podkarpackiego. Pozyskanie czystej energii, co pozwoli żyć w czystym i bezpiecznym środowisku – tylko tyle i aż tyle, trzeba osiągnąć. Lepsza jakość życia, która przyczyni się do rozwoju społecznego i wzrostu zamożności społeczeństwa, bezpieczeństwo energetyczne kraju, stanowią kolejne profity z realizowanego projektu. Tak więc „na topie” będzie energia wiatrowa, słoneczna, wodna, a także biomasa. To z nich właśnie pozyskana zostanie czysta energia. I to wszystko powinno doprowadzić do pozytywne efektów, nie tylko ekologicznych, ale i ekonomicznych. Jednak jak stwierdza prof. Kazimierz Jeleń – ponieważ klaster jest pewną strukturą, nie posiadającą osobowości prawnej i nie jest projektem, który ma jasno wytyczone ramy, dlatego nie można mówić o wymiernych efektach. To dopiero partnerzy klastra poprzez Radę Partnerów i wyłoniony z niej Zespół Sterujący będą decydować o podejmowanych projektach badawczych, wdrożeniowych bądź inwestycyjnych. Projekty te będą realizowane przez grupy partnerów zainteresowanych danym tematem. Partnerzy klastra reprezentujący trzy grupy podmiotów czyli władze regionów, środowisko naukowe i jednostki gospodarcze powinni w wyniku dokładnych analiz wypracować program działania KCE uwzględniając: nowe trendy w wytwarzaniu, gromadzeniu i oszczędzaniu energii, kształcenie specjalistów, możliwości regionów, potrzeby partnerów zapewniające im rozwój,, przyciąganie inwestorów, tworzenie bazy doświadczalnej i wdrożeniowej, ściślejsze powiązanie badań z potrzebami przemysłu energetycznego. I to właśnie jest esencją klastra.

Podsumowując, wszyscy uczestnicy tego projektu (władze dwóch województw, pięć dużych uczelni i ponad 30 jednostek gospodarczych) zdają sobie spraw z tego, iż zwiększenie wykorzystania źródeł energii odnawialnej oraz obniżenie energochłonności i wykorzystania naturalnych zasobów energetycznych – to nieuchronna przyszłość. I miejmy nadzieję, że ta inicjatywa spowoduje, że wypracowane opinie i ekspertyzy wpływać będą na programy rozwoju energetyki zarówno na szczeblu regionów jak i kraju. A dzięki temu, może już w niedługim czasie pozyskiwanie czystej energii, nie będzie postrzegane jako działanie awangardowe.

Dokończenie znajdziesz w wydaniu papierowym. Zamów prenumeratę miesięcznika ENERGIA GIGAWAT w cenie 108 zł za cały rok, 54 zł - za pół roku lub 27 zł - za kwartał. Możesz skorzystać z formularza, który znajdziesz tutaj

Zamów prenumeratę