|
Aktualności
|
|
Informacje
Numery
Numer 03/2007
Bezpieczne dostawy surowców energetycznych - Sprawa priorytetowa
|
|
|
Surowce energetyczne bez wątpienia są podstawą umożliwiającą funkcjonowanie gospodarki i egzystencję państwa. Dlatego zabezpieczenie dostaw tych surowców ma niebagatelny wpływ na bezpieczeństwo energetyczne.
|
Polityka w tej dziedzinie wymaga strategii, analiz i prognoz wskazujących kierunki działania. Jednak pomimo pewnych zjawisk pozytywnych, a nawet spektakularnych wydarzeń, wciąż pozostaje wiele problemów do rozwiązania.
Regulacje unijne
Podstawową międzynarodową deklaracją gospodarczo-polityczną dotyczącą energetyki jest Europejska Karta Energetyczna podpisana przez ok. 50 państw 16 lat temu. Kilka lat później podpisano Traktat Europejskiej Karty Energetycznej oraz Protokół do Karty dot. wydajności energii i związanych z tym zagadnień ochrony środowiska. Traktat wyznaczył ramy dla inwestycji energetycznych, handlu surowcami energetycznymi, tranzytu i sposobów rozwiązywania sporów w tej dziedzinie. Zapisy deklaracji obejmują m.in. kwestie powstania wolnego rynku energii i paliw, dostępu do zasobów energetycznych i ułatwiania międzynarodowego handlu energią. W ten sposób powstały podwaliny pod współczesne dokumenty i działania na rzecz europejskiej polityki energetycznej.
Najnowszy Pakiet Energetyczny został przyjęty przez Komisję Europejską w styczniu. Równolegle opublikowano trzy komunikaty związane z pakietem, prezentujące zasadnicze wątki Pakietu (są to: An Energy Policy For Europe, Prospects for the internal gas and electricity market, Priority Interconnection Plan). Dokument wskazuje najważniejsze problemy europejskiej energetyki, podkreśla rosnącą zależność od importu surowców energetycznych i wpływ energetyki na zanieczyszczenie środowiska. Z punktu widzenia problematyki bezpieczeństwa dostaw surowców energetycznych na uwagę zasługują propozycje dotyczące bezpieczeństwa dostaw gazu i energetycznej solidarności. Solidarność miałaby polegać na współdziałaniu w obliczu zagrożenia przerwaniem dostaw dowolnego paliwa. Wśród postulowanych mechanizmów znajduje się, obok dywersyfikacji kierunków i źródeł dostaw, także rozbudowa infrastruktury energetycznej, zwiększenie rezerw gazu, opracowanie mechanizmu reagowania kryzysowego oraz prowadzenie spójnej zewnętrznej polityki energetycznej. Propozycje Komisji Europejskiej są ze wszech miar słuszne, jednak dotychczasowe doświadczenia uczą, że do ich realizacji droga daleka. Na pewno zaletą dokumentu jest większy niż dotychczas nacisk na kwestie zaopatrzenia w surowce energetyczne, choć wciąż oczkiem w głowie pozostaje ochrona środowiska. Komisja Europejska chce też by UE do 2020 r. osiągnęła 20% udziału energii w bilansie zużycia, ograniczyła emisję gazów cieplarnianych o 20% i osiągnęła 20-procentowe oszczędności zużycia energii.
Uchwały rządowe
Politykę zaopatrzenia w surowce energetyczne prowadzi oczywiście nasz rząd. Departament Ropy i Gazu Ministerstwa Gospodarki pytany o działania w tym zakresie przedstawia szereg wydarzeń, na pierwszym miejscu podkreślając powołanie pod koniec listopada 2005 r. Pełnomocnika Rządu do Spraw Dywersyfikacji Dostaw Nośników Energii do Rzeczpospolitej Polskiej. Stwierdza również, że podjęto "intensywne prace nad programem dywersyfikacji źródeł dostaw gazu i ropy". Po rocznej intensywności dowiedzieliśmy się, że w Świnoujściu powstanie terminal do odbioru skroplonego gazu ziemnego.
W styczniu ubiegłego roki Rada Ministrów podjęła uchwałę w sprawie działań mających na celu dywersyfikację dostaw nośników energii. Działania rządu mające na celu realizację uchwały powinny zaowocować przygotowaniem decyzji inwestycyjnych i handlowych dla dywersyfikacji dostaw gazu ziemnego poprzez m.in. zwiększenie wydobycia krajowego gazu, zwiększenie pojemności magazynowych, dostawy gazu z innych niż obecnie źródeł gazu i właśnie wspomnianą budowę gazoportu. W kolejnej uchwale, pochodzącej z maja ubiegłego roku uznano, że działania PGNiG na rzecz budowy terminalu oraz prace związane z przystąpieniem spółki do projektu gazociągu Karsto-Oslo (i jego przedłużeniem do Polski) są zgodne z polityką rządu. Trudno nie zauważyć, że wymienione działania są silnie skoncentrowane na zaopatrzeniu w gaz ziemny i niejako potwierdzały to o czym od lat mówiono. częściowo jest to też powrót do koncepcji zarzuconych za poprzednich rządów.
Dokumenty dla surowców energetycznych
Najważniejszym, obok Prawa energetycznego, dokumentem zajmującym się kwestią bezpieczeństwa dostaw energii i zaopatrzenia w surowce energetyczne jest przyjęta w 2005 r. Polityka energetyczna Polski do roku 2025. Umieszczono w niej długoterminową prognozę zapotrzebowania na energię, którą sformułowano w czterech wariantach: Traktatowym, Podstawowym Węglowym, Podstawowym Gazowym oraz Efektywnościowym. Wariant Traktatowy zakłada ograniczenie emisji gazów cieplarnianych według scenariusza z Traktatu Akcesyjnego oraz osiągnięcie do 2010 r. 5,75% udziału biopaliw w rynku i poziomu 7,5% zużycia energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych. Inne podejście do ograniczeń emisji ma Wariant Podstawowy Węglowy wprowadzający Krajowy Plan Redukcji Emisji. Jego gazowy odpowiednik wprowadza gaz ziemny jako paliwo uzupełniające w energetyce węgiel, natomiast zgodnie z Wariantem Efektywnościowym nacisk powinien być położony na podniesienie efektywności energetycznej. Elementy problematyki zaopatrzenia efektywności energetycznej zawierają także odrębne programy sektorowe, takie jak Program dla elektroenergetyki i Strategia dla górnictwa. Departament Ropy i Gazu Ministerstwa Gospodarki wskazuje na jeszcze trzy dokumenty zawierające mechanizmy działań w zakresie polityki zaopatrzenia w surowce energetyczne. Są to: uchwalona w 2002 r. Strategia dla przemysłu naftowego w Polsce oraz Program wprowadzania konkurencyjnego rynku gazu w Polsce i harmonogram jego wdrożenia i Program restrukturyzacji i prywatyzacji Polskiego Górnictwa Naftowego i Gazownictwa S.A. uchwalone w roku 2004. Departament podkreślał, że te trzy dokumenty zostaną zastąpione nowymi, czego potwierdzeniem było niedawne przyjęcie nowej Polityki dla przemysłu naftowego w Polsce. Nowe dokumenty (na razie mamy jeden) staną się częścią opracowywanego w Ministerstwie Gospodarki dokumentu Polityka energetyczna.
Beczka miodu
Niewątpliwie pewne działania rządu zasługują na uznanie, a powyższy przegląd uchwał i dokumentów ma dowodzić, że polityka zaopatrzenia w surowce energetyczne traktowana jest poważnie. Decyzja o budowie terminalu skroplonego gazu uznawana jest przez przedstawicieli władz za sukces. PGNiG zwiększa wydobycie krajowego gazu ziemnego, mówi się o kolejnych kierunkach dostaw tego surowca ze światowych złóż. Ogłoszone przez PGNiG kupno udziałów w złożach metanu i ropy naftowej na Morzu Norweskim wywołało euforię w mediach, a przez rząd zostało uznane za przełom w sprawie dywersyfikacji dostaw tego surowców energetycznych. Powstał - w miejsce Naftobaz - Operator Logistyczny Paliw Płynnych mający świadczyć zintegrowaną usługę logistyczną w zakresie paliw płynnych (magazynowanie, przeładunek, przesył) wszystkim klientom. Rząd przyjął długo oczekiwaną Politykę dla przemysłu naftowego w Polsce, w której określa m.in. kierunki i rodzaje działań na rzecz dywersyfikacji i bezpieczeństwa dostaw.
Dokument daje wyraźne wsparcie dla pozyskiwania przez nasze koncerny złóż surowców za granicą, budowy ropociągu Odessa-Brody-Płock, rozbudowy magazynów gazu i rozwoju paliwowej infrastruktury logistycznej. W budowaniu bezpieczeństwa energetycznego ma pomóc ustawa o zapasach ropy naftowej, produktów naftowych i gazu ziemnego, w myśl której zapasy ropy i paliw płynnych zapewnią 90-dniową rezerwę, a nienaruszalne zapasy gazu ziemnego wystarczą na 30 dni. Ustawa umożliwi Polsce wejście w struktury Międzynarodowej Agencji Energetycznej (MAE). MAE pomaga państwom członkowskim w sytuacji kryzysu energetycznego i ma opracowany wspólny mechanizm antykryzysowy.
Łyżka dziegciu
Przedstawiciele Ministerstwa Gospodarki tryskają optymizmem, jednak pozarządowi eksperci krytykują politykę zaopatrzenia w surowce energetyczne i bezpieczeństwa dostaw. Wskazują słabość i niespójność opracowań oraz brak konkretów wspierających nawet słuszne postulaty. Departament Ropy i Gazu MG z humorem odpiera te zarzuty stwierdzając, że "polityka rządu w zakresie zaopatrzenia w surowce energetyczne istnieje, obowiązuje oraz konsekwentnie będzie realizowana". Dowodem na to ma być opisana w tekście lista uchwał i dokumentów. Gołym okiem widać jednak problemy. Dopóki nie zostanie podpisany kontrakt na dostawy skroplonego gazu, sens budowy terminala stoi pod znakiem zapytania. Jeśli obok gazoportu zostanie uruchomione kolejne źródło dostaw metanu ze złóż na Morzu Norweskim, do kraju trafi co najmniej kilka miliardów metrów sześciennych tego surowca. W tym samym czasie będziemy kupować zakontraktowany gaz rosyjski. Czy jesteśmy w stanie w ciągu kilku lat tak zwiększyć konsumpcję? Trudno się o tym przekonać, ze względu na brak aktualnej prognozy zapotrzebowania na surowce energetyczne. Owszem, taki dokument istnieje, jest to Zaopatrzenie kraju w surowce energetyczne i energię w perspektywie długookresowej, ale został opublikowany w maju 2004 r. i wykorzystany przy tworzeniu Polityki energetycznej. Biorąc pod uwagę, że polskie potrzeby w zakresie gazu ziemnego przeszacowano już w okresie zawierania długoletniego kontraktu na dostawy gazu z Rosji, a wzrost konsumpcji w ostatnich latach jest słaby, najwyższa pora opracować nowe prognozy. Tylko jak to zrobić, jeśli w Polityce energetycznej do 2025 r. wciąż powinno się tym zajmować Rządowe Centrum Studiów Strategicznych, które od jakiegoś czasu nie istnieje. W Polsce nie ma ośrodka eksperckiego współpracującego z rządem. Nie organizuje się też przetargów na ekspertyzy i analizy. I to się nie zmieni, bo zgodnie z informacją Departamentu Ropy i Gazu MG "nie planuje się przetargów na nowe ekspertyzy i analizy". Bardzo dobrze, że rząd zajmuje się problemami dywersyfikacji, ale - zdaniem ekspertów - ogromny problem mamy z rynkiem wewnętrznym gazu ziemnego o kiepskiej infrastrukturze, na którym nie widać śladu rozwoju. Niewielkie zainteresowanie towarzyszy kwestii rozdziału uprawnień do emisji CO2, choć to istotny element tworzenia polityki energetycznej. A przede wszystkim brakuje kompleksowego opracowania strategii w sprawie bezpieczeństwa energetycznego bazującej na dostępnych surowcach zebranych razem. Na razie wszystko jest rozpatrywane oddzielnie: ropa, gaz, węgiel. Pozostaje mieć nadzieję, że pozytywne zjawiska w polityce energetycznej przeważą, a nowe opracowania tej polityki oraz jej realizacja zagwarantują nam bezpieczeństwo energetyczne.
Dokończenie znajdziesz w wydaniu papierowym. Zamów prenumeratę miesięcznika ENERGIA GIGAWAT w cenie 108 zł za cały rok, 54 zł - za pół roku lub 27 zł - za kwartał. Możesz skorzystać z formularza, który znajdziesz tutaj
Zamów prenumeratę
|
|
|
|
