Przedsięwzięcia modernizacyjne w energetyce to na ogół projekty skomplikowane, przeprowadzane etapami często w ciągu lat i wymagające olbrzymich nakładów finansowych.

Co więcej, są niezbędne jeśli branża energetyczna ma spełniać wymagania unijne, zapewniać bezpieczeństwo i po prostu funkcjonować w nowoczesnym świecie. Według oszacowań, w ciągu 5 lat powinny zostać wycofane lub głęboko zmodernizowane urządzenia generacyjne o mocy ok. 2860 MWe w elektrowniach i elektrociepłowniach. Nakłady na rozwój i modernizację systemu przesyłowego ocenia się na minimum 750 mln zł rocznie.

Do takich celów środki własne nie wystarczą. Niezbędne jest finansowanie projektów modernizacyjnych ze źródeł zewnętrznych. Równolegle należy pamiętać, że kredytodawcy wymagają odpowiednich zabezpieczeń, a przecież energetyka już musi obsługiwać wcześniej zaciągnięte kredyty. Rozpoczęte w latach 90. ubiegłego wieku modernizacje przeprowadzano na bazie kontraktów długoterminowych gwarantujących dopływ środków finansowych do wytwórców. Te inwestycje będą spłacane do 2025 r., jednak wciąż niezbędne są nowe projekty.

W elektroenergetyce poziom intensywności inwestycji, czyli stosunku nakładów inwestycyjnych do przychodów nie przekracza 10%, a stosunek tych nakładów do nadwyżki finansowej (poziom finansowania) jest na poziomie 103%. Na rynku dominują inwestycje modernizacyjne i odtworzeniowe, czyli przedsięwzięcia wytwórców. Mniej jest realizowanych projektów przedsiębiorstw sieciowych. W panujących warunkach nie ma mowy o samofinansowaniu i przy dużych przedsięwzięciach trzeba sięgnąć po kredyty bankowe.

Konsorcja i obligacje
Finansowanie projektów modernizacyjnych, podobnie jak finansowanie innych inwestycji wymagających ogromnych nakładów finansowych nie jest rzeczą prostą. Przy skali kilkudziesięciu czy kilkuset milionów euro nie mają tu zastosowania żadne standardowe metody kredytowania, które można wybrać z bankowego menu. Skomplikowane przedsięwzięcia wymagają gruntownej analizy, przygotowania studium wykonalności, oceny ryzyka związanego z ekonomicznym sensem inwestycji, zatrudnienia doradców finansowych oraz - często - stworzenia konsorcjum banków i instytucji finansowych zdolnych udźwignąć ciężar inwestycji. Oczywiście, banki zajmujące się obsługą dużych przedsiębiorstw i korporacji oferują różnorodne usługi ułatwiające rozwój firm i prowadzenie inwestycji, jednak w każdym przypadku warunki współpracy i finansowania negocjuje się indywidualnie.

Do typowych sposobów finansowania dużych projektów modernizacyjnych należą kredyty konsorcjalne oraz emisje obligacji korporacyjnych. Kredyty konsorcjalne służą do finansowania zarówno krótko- jak i długoterminowych transakcji i projektów. Największy w Polsce tego rodzaju kredyt opiewał na 900 mln euro (dla PGNiG). Kredytu konsorcjalnego udziela grupa banków reprezentowanych przed Klientem przez przedstawiciela: bank zwany agentem. Bank tworzy grupę instytucji finansujących i negocjuje warunki (wspólne dla członków konsorcjum) oraz zawiera z Klientem jedną umowę kredytową. Następnie zajmuje się obsługą tego kredytu (np. spłaty trafiają właśnie do banku-przedstawiciela). Każda z instytucji finansujących działa jednak na własne ryzyko.

Przykładem tej formy finansowania w energetyce jest kredyt konsorcjalny dla ZE PAK, udzielony przez grupę WestLB AG London Branch, EBOiR, Pekao, BRE Banku i Export Development Canada. Kredyt opiewa na 227 mln euro, a spłata nastąpi w ciągu 15 lat. Oczywiście, obok kredytu konsorcjalnego PAK korzysta także z innych sposobów finansowania i zabezpieczenia inwestycji, m.in. z odnawialnego kredytu w wysokości 134 mln zł na pokrycie kosztów VAT i ewentualnych wahań kursów walutowych.

Zalety kredytu konsorcjalnego to m.in. możliwość otrzymania środków w wysokości przekraczającej wielkość ustaloną przez Ustawę Prawo bankowe; dostępne dla Klienta doradztwo finansowe, rozmowy z jednym partnerem do negocjacji i istnienie banku wiodącego - rozwiązania zmniejszającego uciążliwość kontroli przez banki realizacji przedsięwzięcia. Taka forma finansowania oznacza też ograniczenie liczby procedur i skrócenie czasu potrzebnego na uzyskania kredytu w stosunku do sytuacji, kiedy Klient aplikuje jednocześnie do kilku banków. Poza tym kredyty konsorcjalne, przede wszystkim poprzez długi okres kredytowania, dają możliwość sfinansowania bardziej ryzykownych przedsięwzięć.

Inną formą pozyskiwania środków finansowych na potrzeby projektów modernizacyjnych jest emisja obligacji. W ramach emisji tego papieru wartościowego emitent zobowiązuje się do wykupu obligacji od obligatariuszy w określonym terminie. Bank, lub grupa banków przygotowuje i obsługuje emisję obligacji działając zgodnie ze szczegółowymi zasadami zawartymi w Ustawie o obligacjach. Umowę na emisję obligacji o wartości 175 mln euro zawarł z konsorcjum złożonym z Banku Handlowego w Warszawie, Banku BPH oraz BRE Banku Południowy Koncern Energetyczny. Emisja obligacji daje dostęp do dużej liczby inwestorów i pozwala zdywersyfikować źródła finansowania.

Przy kolejnych emisjach obligacji dodatkowa korzyść to uproszczone procedury dzięki stworzeniu jednolitej dokumentacji. Obligacje oznaczają także niższe koszty pozyskania środków w porównaniu z kredytami komercyjnymi. Emisje obligacji oraz kredyty konsorcjalne należą do najważniejszych - obok środków własnych - instrumentów zapewniających finansowanie dużych i często długotrwałych projektów.

Oferty banków
Do światowych banków najbardziej doświadczonych w finansowaniu sektora energii i surowców należy, działający także w Polsce, BNP Paribas szczycący się tytułami najlepszego na naszym globie banku w zakresie finansowania projektów i aranżowania kredytów ze szczególnym uwzględnieniem branży energetycznej. O tym, jak dużą wagę Paribas przywiązuje do tej dziedziny świadczy wyodrębniony Departament Energii, Surowców, Eksportu i Projektów (ECEP) zatrudniający sztab fachowców finansowych i znawców rynku energetycznego. Bank koncentruje się na usługach dla sektora energii i surowców oraz dla spółek infrastrukturalnych na rynkach wschodzących i w krajach uprzemysłowionych.

Do licznych produktów finansowych należą m.in. takie, jak finansowanie obrotu towarowego, finansowanie strukturyzowane (rozwiązania dla firm z rynków wschodzących), finansowanie eksportu oraz - najważniejsze dla przedsięwzięć modernizacyjnych w energetyce - finansowanie projektów. W ramach ostatniej propozycji oferuje się długoterminowe finansowanie inwestycji, głównie w sektorze energii i infrastruktury, spłacane z operacyjnych przepływów pieniężnych projektów, oraz usługi doradcze, udzielanie i aranżowanie kredytów, realizację transakcji na rynkach kapitałowych, pozyskiwanie finansowania z innych źródeł.

Inną instytucją finansową aktywnie działającą na rynku energii jest ABN AMRO, który uczestniczył m.in. w procesie restrukturyzacji grupy kapitałowej PSE SA jako doradca finansowy. Wytwórcy i dystrybutorzy mogą tu skorzystać z oferty przeznaczonej specjalnie dla nich, a przygotowanej przez fachowców skupionych w ramach Power and Utilities Group należącej do struktury ABN AMRO. Do krajowych podmiotów aktywnie uczestniczących w przedsięwzięciach związanych z finansowaniem projektów w branży energetycznej należy grupa kapitałowa BRE Bank, oferująca m.in. analizy projektów wymagających pozyskania środków w formie kredytów inwestycyjnych czy emisji obligacji.

Bank działa także jako aranżer konsorcjów i występuje w takich grupach w roli banku wiodącego. Kredyty konsorcjalne BRE Banku przeznaczono dla przedsięwzięć, w których suma bilansowa jest nie mniejsza niż 50 mln złotych. Ponadto BRE Bank prowadzi dla Klientów emisje różnych typów obligacji działając jako organizator emisji, gwarant sprzedaży, depozytariusz rachunków powierniczych inwestorów i pełnomocnik do spraw sprzedaży oraz płatności. Instytucja oferuje także kredyty inwestycyjne uzupełniające nakłady finansowe na modernizację (na ogół do 60% przewidywanych nakładów).

Podobne propozycje ma także Deutsche Bank - jeden z wiodących na świecie banków inwestycyjnych. Oferuje on m.in. doradztwo przy organizowaniu finansowania przedsięwzięć inwestycyjnych, udział w konsorcjach i usługi agencyjne w przedsięwzięciach finansujących projekty. Deutsche Bank prowadzi także emisje obligacji na rynku polskim oraz na rynkach zagranicznych. W ramach finansowania inwestycji i rozwoju kredyty inwestycyjne (w tym kredyty na modernizację składników majątku trwałego) proponuje Bank BPH. Kredyty mogą być udzielane w złotych lub - jako kredyty walutowe denominowane w złotych - w większości wymienialnych walut obcych. W przypadku części inwestycji o wartości nie przekraczającej 25 mln euro, źródłem finansowania może być kredyt z linii EIB (Europejskiego Banku Inwestycyjnego) Global Loan.

Kwota środków na finansowanie jednego projektu nie może przekroczyć połowy wartości inwestycji, natomiast dopuszcza się, by pozostałe źródła finansowania pochodziły w innych funduszy UE, o ile łącznie kredyty nie przekroczą 90% kosztów projektu. Kredyt można uzyskać na 4 do 15 lat z maksymalnie 5-letnim okresem karencji. BPH także jest aranżerem i uczestnikiem konsorcjów kredytowych i przedsięwzięć emisji obligacji. Możliwości finansowania poszerza współpraca BPH z bankiem Austria Creditanstalt oraz grupą HVB. Podobne oferty umożliwiające finansowanie projektów modernizacyjnych mają także inne banki, np. Calyon Bank Polska, PEKAO SA, NORD/LB czy PKO Bank Polski.

Niepewna przyszłość
Oferty ofertami, jednak przyszłość nie jest pewna. O warunkach kredytowania decydują liczne czynniki, a wśród nich ogólna sytuacja branży, czynniki polityczne i kondycja poszczególnych podmiotów. Wszystko to wpływa na możliwości inwestycyjne i kredytowe. Wykorzystywane w przeszłości jako zabezpieczenie inwestycji kontrakty długoterminowe będą w końcu zlikwidowane. Ten instrument przestanie działać, jednak ewentualne rekompensaty mogłyby pozwolić na spłatę wcześniejszych kredytów, a po analizie rynku okazałoby się, jak zabezpieczać nowe. Nie wiadomo też jak będzie funkcjonował planowany Urząd Nadzoru Finansowego i w jakim stopniu wpłynie na koszty działalności banków.

Trudna do przewidzenia jest przyszłość prywatyzacji - istotnego elementu pozwalającego na finansowanie inwestycji. Inna rzecz, że niepewna przyszłość dotyczy nie tylko energetyki polskiej, co podkreśla w swoich ocenach Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju. Z pewnością wraz z liberalizacją rynku, jednym z najważniejszych elementów pozyskiwania środków finansujących inwestycje modernizacyjne będzie rygorystyczna analiza ryzyka, w większym niż dotychczas stopniu uwzględniająca strukturę kapitału przedsiębiorstw i projektów, a także wprowadzająca górną granicę poziomu zadłużenia całego sektora.

Dokończenie znajdziesz w wydaniu papierowym. Zamów prenumeratę miesięcznika ENERGIA GIGAWAT w cenie 108 zł za cały rok, 54 zł - za pół roku lub 27 zł - za kwartał. Możesz skorzystać z formularza, który znajdziesz tutaj

Zamów prenumeratę