Rozmaite, często przejaskrawione interpretacje faktów sprzed 2 dekad sprawiają, iż – mimo że jest to w sumie nieodległa przeszłość - ciągle nie znamy faktycznych skutków pożaru w ukraińskiej elektrowni.

Wobec poprawy klimatu wokół planów wybudowania elektrowni jądrowych także w Polsce, warto chyba zapoznać się z dość obszernym, ale wyważonym dokumentem, powstałym z inicjatywy Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej – (MAEA) we współpracy z Światową Organizacją Zdrowia - WHO, Programem Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju – UNDP, Organizacją Narodów Zjednoczonych do Spraw Wyżywienia i Rolnictwa –FAO, Programem Narodów Zjednoczonych ds. Środowiska – UNEP, Biurem Organizacji Narodów Zjednoczonych ds. Koordynacji Spraw Humanitarnych – (UN-OCHA), Komitetem Naukowym Organizacji Narodów Zjednoczonych ds. Skutków Promieniowania Atomowego - UNSCEAR i rządami Białorusi, Federacji Rosyjskiej oraz Ukrainy.
Polecamy Państwu tę lekturę.

Spuścizna Czarnobyla
Po 20 latach od awarii elektrowni jądrowej w Czarnobylu, wiele pytań dotyczących skutków zdrowotnych, ekologicznych i społeczno-ekonomicznych tej katastrofy pozostaje nadal bez odpowiedzi. Najbardziej dotknięte nią osoby i kraje nie osiągnęły jeszcze wyraźnego, naukowego consensusu co do skutków awarii i nie otrzymały autorytatywnych odpowiedzi na ważne pytania. Dla zapełnienia tej luki i dla propagowania lepszego zrozumienia i udoskonalonych metod postępowania ze skutkami awarii, w roku 2003 powołano Forum Czarnobylskie.

Forum Czarnobylskie powstało z inicjatywy Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej (MAEA) we współpracy z WHO, UNPD, FAO, UNEP, UN-OHA, UNSCEAR , Bankiem Światowym i rządami Białorusi, Federacji Rosyjskiej i Ukrainy. Forum jest wkładem do 10-letniej strategii ONZ dla Czarnobyla, którą uruchomiono w roku 2002 opublikowaniem dokumentu: „Skutki awarii jądrowej w Czarnobylu dla człowieka – strategia przywracania stanu sprzed awarii.”

Aby stworzyć bazę umożliwiającą Forum osiągnięcie postawionego przed nim celu, MAEA powołała specjalistyczną grupę roboczą złożoną z naukowców celem podsumowania skutków ekologicznych, zaś WHO powołała grupę ekspertów celem opisania skutków zdrowotnych i programów opieki medycznej w trzech najbardziej dotkniętych krajach. Informacje przedstawione w niniejszym dokumencie oraz w dwóch pełnych raportach grup ekspertów zaczerpnięto z badań naukowych podjętych przez MAEA, WHO, UNSCEAR i liczne inne cieszące się autorytetem podmioty. Ponadto w UNDP wykorzystano prace wybitnych ekonomistów i specjalistów ds. politycznych celem oceny społeczno-ekonomicznych skutków awarii w Czarnobylu, w dużej mierze na podstawie wymienionego wyżej studium ONZ.

Awaria
Wybuchy, które rozerwały zbiornik reaktora w Czarnobylu, oraz powstały wskutek tego pożar, który wybuchł 26 kwietnia 1986 roku i trwał przez 10 dni, spowodowały bezprecedensowe uwolnienie materiałów promieniotwórczych do środowiska. Faktycznie, MAEA scharakteryzowała to zdarzenie jako „największą katastrofę jądrową w dziejach ludzkości.”

Chmura z płonącego reaktora doprowadziła do rozproszenia na dużej części terytorium Europy wielu materiałów promieniotwórczych, zwłaszcza promieniotwórczego jodu i cezu. Promieniotwórczy jod-131, najistotniejszy z punktu widzenia dawek w tarczycy, ma krótki okres połowicznego rozpadu (8 dni) i w dużej mierze uległ rozpadowi w ciągu kilku pierwszych tygodni po awarii. Promieniotwórczy cez-137, który przyczynia się do powstania dawek zarówno zewnętrznych jak i wewnętrznych, ma znacznie dłuższy okres połowicznego rozpadu (30 lat) i w wielu częściach Europy nadal występuje w mierzalnych ilościach w glebie i niektórych produktach spożywczych. Największe stężenia skażeń wystąpiły na dużych obszarach byłego Związku Radzieckiego otaczających reaktor, które obecnie wchodzą w skład Białorusi, Federacji Rosyjskiej i Ukrainy.

Oszacowano, że w działaniach ratowniczych i usuwaniu skutków awarii w latach 1986-1987, początkowo uczestniczyło około 200 000 ratowników rekrutujących się z wojska i ochotników, pracowników elektrowni jądrowej, miejscowej policji i straży pożarnej. Później liczba zarejestrowanych „likwidatorów” wzrosła do 600.000, chociaż tylko niewielu z nich zostało narażonych na niebezpieczne dawki promieniowania. Największe dawki otrzymali w pierwszym dniu awarii ratownicy i personel obiektu, w sumie około 1000 osób.

Na terenach Białorusi, Rosji i Ukrainy, które na skutek awarii w Czarnobylu zostały skażone izotopami promieniotwórczymi (powyżej 37 kBq m-2 dla cezu-137) żyje około 5 milionów ludzi. W tym około 400 000 osób zamieszkiwało obszary bardziej skażone – które władze radzieckie zaklasyfikowały jako strefy ściśle kontrolowane (powyżej 555 kBq m-2 dla cezu-137). Wiosną i latem 1986 r. około 116 000 osób z tej populacji, ewakuowano z obszarów otaczających elektrownię jądrową w Czarnobylu (uznanych za „strefę wyłączoną”) na tereny nieskażone.

Niestety, dotknięta skutkami awarii ludność ówczesnego Związku Radzieckiego początkowo nie miała dostępu do wiarygodnych informacji o awarii i spowodowanym przez nią skażeniu promieniotwórczym, a informacje te pozostawały niewystarczające jeszcze przez około dwa lata po katastrofie. Rezultatem tego braku informacji i ich opóźnienia był powszechny brak zaufania do informacji oficjalnych i błędne przypisywanie wielu objawów złego stanu zdrowia skutkom narażenia na promieniowanie.

Skutki zdrowotne
Raport grupy ekspertów w sprawie skutków zdrowotnych przynosi odpowiedzi na pięć najważniejszych, związanych ze zdrowiem pytań dotyczących skutków awarii w Czarnobylu.

Jak duże było narażenie ludzi na promieniowanie na skutek awarii?
Na skutek awarii w Czarnobylu narażenie na promieniowanie dotyczyło trzech kategorii populacji, które stanowiły:
- Osoby zatrudnione przy działaniach ratowniczych i likwidujących skutki awarii, pracujące w elektrowni jądrowej w Czarnobylu po awarii;
- Mieszkańcy ewakuowani z terenów skażonych; oraz
- Mieszkańcy terenów skażonych, którzy nie zostali ewakuowani.
Z wyjątkiem pracowników bloku reaktora i służb ratowniczych, przebywających w pobliżu zniszczonego reaktora w czasie awarii oraz wkrótce po niej, większość osób zatrudnionych przy likwidacji skutków awarii i osób mieszkających na terenach skażonych otrzymała stosunkowo małe dawki promieniowania na całe ciało, porównywalne z poziomami promieniowania tła.

W dniu 26 kwietnia 1986 r. niektórzy pracownicy bloku reaktora i ratownicy otrzymali duże dawki zewnętrzne promieniowania gamma, o oszacowanych wartościach w zakresie od 2 do 20 Gy, w wyniku czego 28 osób zmarło w ciągu czterech pierwszych miesięcy od napromienienia i oparzeń cieplnych, zaś 19 dalszych osób zmarło w latach kolejnych, do roku 2004. Zgodnie z zapisami w rejestrach państwowych Białorusi, Rosji i Ukrainy, dawki otrzymane przez osoby zatrudnione przy przywracaniu stanu sprzed awarii, pracujące przez krótki okres w ciągu czterech lat po awarii, sięgały do około 500 mSv, przy średniej równej około 100 mSv.

Dokończenie znajdziesz w wydaniu papierowym. Zamów prenumeratę miesięcznika ENERGIA GIGAWAT w cenie 108 zł za cały rok, 54 zł - za pół roku lub 27 zł - za kwartał. Możesz skorzystać z formularza, który znajdziesz tutaj

Zamów prenumeratę