Geologia Islandii jest tym znamienną, że stanowi fragment Grzbietu Śródatlantyckiego, wyniesionego ponad powierzchnię Oceanu Atlantyckiego.

Znajduje się na granicach dwóch płyt tektonicznych: północnoamerykańskiej oraz euroazjatyckiej, które oddalają się od siebie z prędkością 2 cm rocznie. Ich granice biegną od kierunku południowo-zachodniego do północno-wschodniego Islandii, co dokumentuje rys.1. Ta właśnie konfiguracja geologiczna jest niewyobrażalnie wielkim źródłem odnawialnych nośników energii w postaci geotermalnej obok licznych systemów oraz centrów wulkanicznych, jak i rzek z wodospadami.
Dziś źródła geotermalne i rzeki nie tylko sprzyjają zaludnieniu tego kraju, ale są siłą motoryczną wielokierunkowego rozwoju gospodarki.
Zasadniczy przełom w tym obszarze dokonał się w następstwie pierwszego światowego kryzysu energetycznego na początku lat 70. XX wieku, kiedy to ceny ropy wzrosły raptownie z 3 do 11 USD/baryłkę. Bezpośrednio przed tym kryzysem ropa pokrywała 52% potrzeb energetycznych tego kraju, a dziś zaledwie 16,5%.
Do czasu II wojny światowej naród Islandii żył na poziomie mieszkańców trzeciego świata, obecnie – dzięki odnawialnym źródłom energii – zalicza się do zamożnych.
Pierwszym obiektem, ogrzewanym energią geotermalną, była szkoła w Reykjaviku w 1930 roku. Dziś natomiast tysiące kilometrów sieci grzewczej oraz linii przesyłu energii elektrycznej krzyżują się po bezkresach tego kraju, pokrytego głównie zastygłą lawą, porośniętą mchem.
Na tej wyspie znajduje się aż 31 centrów wulkanicznych, z których 9 jest aktywnych. Turyści oraz kuracjusze z całego świata przyjeżdżają do tutejszych, leczniczych kąpielisk, wśród których wyróżnia się „Błękitna Laguna” o temperaturze około 38 st. C, bogata w sole mineralne, muł krzemionkowy oraz algi.
Znajduje się ono w pobliżu lotniska Keflavik, obok Reykjaviku i jest zasilane wodą z elektrowni geotermalnej, co ilustruje rys. 2.
Zaludnienie wyspy przewyższa nieco 290 000 osób, przy czym wytwórczość energii elektrycznej przeliczona na jednego mieszkańca bije wszystkie inne kraje świata wielkością 30 000 kWh. Jest to przykładowo aż pięciokrotnie więcej, niż w Niemczech. Kraj ten dysponuje dwoma sieciami linii wysokiego napięcia: 132 kV oraz 220 kV.

Elektrownie geotermalne

Tutejsze wody geotermalne osiągają temperaturę do około 280 st. C, a dla wytwórczości energii elektrycznej wystarczy poziom jej nagrzewania do około 130 st. C. Pierwszą tego typu elektrownię wybudowano w miejscowości Husavik wg technologii Kalina, której schemat ilustruje rys. 3. Woda geotermalna ogrzewa cyrkulującą mieszaninę amoniakalno-wodną, którą odparowuje się w temperaturze 92-98 st. C i kieruje wprost do turbiny parowej, sprzężonej z elektrogeneratorem. W sezonie grzewczym opary po turbinie są skraplane cyrkulującą wodą grzewczą z sieci miejsko-gminnej (z dogrzewaniem geotermalnym), a latem - po prostu - wodą z wieży chłodniczej, co jednoznacznie ilustruje rys. 3. Wg tego samego schematu działa elektrownia typu ORC (Organic Rankine Cycle), w której zamiast mieszaniny amoniakalno-wodnej, cyrkulują węglowodory butan-penten o temperaturze powyżej 200 st. C i pod ciśnieniem około 2 MPa przed turbiną parową. Jej zastosowanie jest uwarunkowane dostępem do wód (lub jej opar) geotermalnych o temperaturze powyżej 225 st. C, co w Islandii nie stanowi żadnego problemu.
Tego typu elektrownię prezentuje rys. 4 w Nesjavellir, z której poprodukcyjną wodę geotermalną przesyła się rurociągiem o długości 27 km do stolicy Reykjavik dla celów grzewczych tak w budownictwie mieszkaniowym, jak i w szklarniach. W nich uprawia się nie tylko warzywa, czy kwiaty, ale również banany itp. rośliny tropikalne.
Elektrownia geotermalna w Nesjavellir jest największą tego typu w Islandii. Jej moc wynosi 90 MW energii elektrycznej oraz 200 MW energii cieplnej (M. Frey; SONNE WIND & WÄRME, nr 9, str. 32, 2006 r.). Dysponuje 22 odwiertami wody geotermalnej o głębokości w zakresie 1000-2000 metrów. W innych elektrowniach geotermalnych tego typu odwierty nie przekraczają głębokości 2500 metrów.
Obecnie realizowany jest w Islandii projekt badawczo-wdrożeniowy p.t. „SUPERKRYTYCZNE FLUIDY”. Jego celem są odwierty geotermalne na głębokości 4000-5000 metrów z celem pozyskiwania pary wodnej o parametrach nadkrytycznych – o temperaturze około 500 st. C. Taką parę można będzie kierować wprost na turbinę, sprzężoną z elektrogeneratorem.

Elektrownie wodne

Największym źródłem energii elektrycznej na omawianej wyspie są tamtejsze rzeki. Pokrywają one ponad 80% zapotrzebowania na ten nośnik energii.
Największe cztery lodowce zasilają tamtejsze rzeki. Wielkie elektrownie zlokalizowane nad rzekami: Blanda, Thjórsá oraz Tungnaá. Największą elektrownię Kárahnjúkar o mocy 690 MW wybudowano we wschodniej części wyspy, na północnym obrzeżu lodowca Vatnajökull. Wyposażono ją w sześć turbin, każda o mocy 115 MW, uruchomionych w 2006 roku.
Zużycie pierwotnych nośników energii w roku 2002 przedstawiono w tabeli 1 (źródło: Orkustofnun National Energy Authority).

Tabela 1.

Zużycie pierwotnych nośników energii w Islandii w 2002 r.

Udział pierwotnych nośników energii w wytwórczości energii elektrycznej