|
Aktualności
|
|
Informacje
Numery
Numer 10/2002
Biopaliwa: Polska zaczyna późno
|
|
|
Biopaliwa budzą dziś wiele emocji, tak w kraju jak i w Europie i na świecie. O ich rozwoju w Unii Europejskiej oraz w Polsce rozmawiano na Konferencji Stowarzyszenia Naukowo-Technicznego Inżynierów i Techników Przemysłu Naftowego i Gazowniczego SITPNiG podczas VII Międzynarodowych Targów Nafta i Gaz 2002 w Warszawie.
|
Biopaliwa należą do grupy paliw pochodzenia organicznego, pozyskiwanych z odnawialnych źródeł energii, stanowiących alternatywę dla powszechnie używanych paliw kopalnych. Paliwem takim jest również biogaz powstający w procesie fermentacji beztlenowej biomasy lub biodegradowalnej części odpadów. W Protokole z Kyoto z 1997 (ratyfikowany ostatnio przez Polskę) Unia Europejska zobowiązała się zredukować emisję gazów cieplarnianych o 8%. Zwiększone wykorzystanie odnawialnych źródeł energii może w znacznym stopniu przyczynić się do uwieńczenia sukcesem wysiłków Unii i osiągnięcia celu z Kyoto w wyznaczonym okresie czasu, tj. do roku 2012. Ponadto, zobowiązania podjęte w Protokole winny być traktowane jako zaledwie pierwszy krok w działaniach na rzecz zrównoważonego rozwoju, mówiono podczas warszawskiej konferencji. W swojej Zielonej Księdze z 2000 roku zatytułowanej „W dążeniu do europejskiej strategii dostaw energii” Komisja Europejska zwraca uwagę na krytyczne znaczenie sektora transportu dla bezpieczeństwa dostaw energii i zmian klimatycznych. Dokument ten proponuje podjąć ambitny program promocji paliw alternatywnych, w tym biopaliw, określając jako cel osiągnięcie 20-procentowego udziału tych paliw w całkowitym zużyciu paliwa do roku 2020.
Główne kierunki...
... polityki Unii Europejskiej w zakresie biopaliw zapisane są w Zielonej Księdze oraz w przyjętej w 1997 roku Białej Księdze zatytułowanej: „Energia dla przyszłości: odnawialne źródła energii”. Przyczyny, dla których UE postuluje zwiększenie udziałów w rynku bardziej kosztownych niż naftowe paliw ciekłych pochodzenia roślinnego sprowadzają się do osiągnięcia trzech celów strategicznych: ograniczenia emisji gazów cieplarnianych, zwiększenia bezpieczeństwa dostaw energii oraz polityki rolnej.
Próby regulacji
Propozycja regulacji prawnej została przedstawiona przez Komisję Europejską w dokumencie COM (2001) 547, w którym zawarto dwa projekty dyrektyw. Pierwszy o promocji stosowania biopaliw w transporcie, drugi to projekt nowelizacji dyrektywy 92/81/EEC umożliwiającej stosowanie obniżonej stawki podatku akcyzowego dla pewnych paliw ropopochodnych zawierających biokomponenty i dla czystych biopaliw. Dyrektywa o promocji nakładałaby na państwa członkowskie obowiązek zapewnienia określonego udziału biopaliw w rynku paliw dla transportu do końca 2005 roku – 2%, a następnie systematycznego podnoszenia tego udziału do 5% w 2009 roku i 5,75% w 2010 roku. Ponadto dokument zobowiązuje do wprowadzenia komponowania paliw ropopochodnych z biokomponentami na poziomie 1% od roku 2009. Natomiast znowelizowana dyrektywa 92/81/EEC pozwalałaby państwom członkowskim na wprowadzenie pełnej ulgi akcyzowej dla biopaliw czystych i dla paliw mieszanych, ulgi wynoszącej 50% odpowiedniej stawki dla benzyny lub oleju napędowego. W ślad za uzgodnieniami ministrów finansów i energii UE, państwa członkowskie będą uprawnione do stosowania zaproponowanej ulgi akcyzowej pod warunkiem wprowadzenia nieobligatoryjnego charakteru wskaźników udziału biopaliw w rynku. Ponadto ustalono, że nie należy wprowadzać projektowanej obligatoryjności komponowania paliw ropopochodnych z biokomponentami. Rada Ministrów UE poparła propozycję Komisji Europejskiej w zakresie wprowadzenia wskaźników wzrostu udziału biopaliw w rynku (2% w 2005 r.) kierując się potrzebą zrównoważonego rozwoju rolnictwa i leśnictwa, jednakże odrzuciła wniosek, aby te wskaźniki były obligatoryjne dla wszystkich państw członkowskich.
Biodiesel u sąsiadów
Biodiesel produkowany jest obecnie w ośmiu państwach Unii Europejskiej (w Niemczech, Austrii, Francji, Włoszech, Szwecji, Wielkiej Brytanii, Irlandii i Belgii). Wśród krajów kandydackich, liczących się w Europie, rozwój produkcji biodiesla ma miejsce w Republice Czeskiej, która posiada zdolności produkcyjne w wysokości 60.000 ton rocznie. Rozwój ten jednak napotyka na liczne bariery, tak techniczne jak i ekonomiczne.
Niemcy i Austria
Koncepcja wykorzystania oleju rzepakowego do wytwarzania oleju napędowego wysokiej jakości powstała w Austrii w wyniku zmniejszającego się bezpieczeństwa dostaw ropy naftowej, a również w trosce o środowisko naturalne. Impulsem podjęcia intensywnych badań przez Austriacki Instytut Biopaliwa, nad paliwem z olejów roślinnych był kryzys naftowy w latach 1979/80. Opracowano tam produkcję biopaliwa RME (Rapeseed Oil Methyl Ester). Tam też, w 1991 roku powstała pierwsza instalacja przemysłowa. W tym też roku powstała pierwsza austriacka norma jakościowa na biopaliwo.
Z kolei w dniu wybuchu konfliktu w Zatoce Perskiej, 2 sierpnia 1990 roku, badania nad nowoczesnym, ciągłym procesem produkcji RME zostały podjęte w znanej, liczącej 200 lat, niemieckiej firmie CONNEMANN. Jednak pierwsze próby zastosowania biodiesla do autobusów i samochodów osobowych przeprowadzane przez niemieckie firmy motoryzacyjne – Mercedes-Benz czy Volkswagen, nie dawały zawsze dobrych rezultatów. Dopiero po zwróceniu większej uwagi na jakość paliwa, znaczny postęp uzyskano na doświadczalnej instalacji biodiesla należącej do firmy CONNEMANN. To umożliwiło opracowanie w 1994 roku pierwszej, tymczasowej normy w Niemczech na biodiesel produkowany z olejów roślinnych. W 1995 roku rusza wielkoprzemysłowa produkcja, 80 000 ton rocznie, biodiesla wysokiej jakości na instalacji firmy CONNEMANN dotowanej przez Unię. Jednocześnie Volkswagen wydał komunikat, wyrażający poparcie dla biodiesla, jak też zapewnienie, że będą wydawane gwarancje na większość modeli z silnikami Diesla, poczynając od 1996 roku. Inne firmy, biorąc przykład z Volkswagena, dokonały również oceny nowego paliwa i rozpoczęły wydawanie gwarancji na określone modele z silnikami Diesla (BMW, Mercedes-Benz, M.A.N., czy Volvo). W 1997 roku w ślad za nową normą austriacką, ukazała się nowa norma niemiecka na biodiesel DIN E 51.606, będąca w Europie dotąd normą wzorcową. Biodiesel został wówczas określony akronimem FAME dla podkreślenia faktu rozszerzenia się bazy surowcowej.
W 1997 i 1998 roku wystąpił poważny kryzys w produkcji i aplikacji biodiesla. Powody to: niezwykle niskie ceny ropy naftowej (9 USD za baryłkę), przy jednocześnie bardzo wysokich cenach olejów roślinnych (powyżej 600 USD za tonę) oraz obniżenie areału ziemi leżącej odłogiem z 10% do 5%. Te czynniki przyczyniły się do całkowitego braku opłacalności produkcji biodiesla. Dopiero poprawa warunków ekonomicznych i odpowiednie decyzje radykalnie ułatwiły produkcję tego paliwa.
W 2000 roku, ceny ropy - dzięki gwałtownemu wzrostowi - osiągnęły poziom 25 do 30 USD za baryłkę, a malały jednocześnie ceny oleju rzepakowego. Areał odłogów wzrósł ponownie do 10%. W Niemczech wprowadzono nowy, dodatkowy podatek – ekologiczny, na paliwa ropopochodne, podczas gdy biodiesel, za wyjątkiem VAT-u, pozostaje całkowicie nieopodatkowany. W 2004 roku łączny podatek, tj. akcyza i eko-podatek, na olej napędowy ma osiągnąć poziom 69%, a więc jeden z najwyższych w Europie.
Obecnie - przy cenie fabrycznej biodiesla w wysokości 510–540 euro za m sześc., a oleju napędowego – 680 euro/ m sześc. - produkcja i import biodiesla do Niemiec stają się wysoce opłacalne. Natomiast w Austrii od 2001 roku, czysty biodiesel jest całkowicie zwolniony z akcyzy. W Niemczech, w 2001 roku import biodiesla wyniósł netto około 40.000 ton, a obecna produkcja to 560.000 ton rocznie. Aktualna liczba samochodów o konstrukcji przystosowanej do biodiesla w Niemczech i Austrii wynosi 2,5 miliona.
W Polsce...
... jedynie bioetanol był dotąd produkowany i stosowany na skalę przemysłową. Od 2000 roku do benzyn w PKN Orlen dodaje się eter EETB, w ilościach rosnących z roku na rok. W 2001 dodano około 32.000 ton, tj. około 1% w stosunku do całej puli benzyn, w 2002 osiągnie się poziom 1,5%, a w 2003 planuje się zwiększyć tę proporcję do 2%. Drugi producent benzyn w Polsce, Rafineria Gdańska, nieprzerwanie stosuje dodatek bioetanolu bezpośrednio do części benzyn przez siebie sprzedawanych.
Od 1 stycznia przyszłego roku, zgodnie z projektem ustawy, udział bioetanolu we wszystkich postaciach, w całej puli benzyn powinien wynosić minimum 4,5%. Jeżeli chodzi o biodiesel, ten udział na 2003 rok nie został jeszcze ustalony. Natomiast od 2006 roku udział biokomponentów w całej puli benzyn, oleju napędowego i oleju opałowego ma wynosić minimum 5%. Obecnie analizuje się budowę instalacji i podjęcie produkcji biodiesla z oleju rzepakowego w grupie kapitałowej PKN Orlen, wykorzystując istniejącą infrastrukturę. Przyjmuje się, że koszt budowy podstawowej instalacji, o zdolności produkcyjnej 100 tys. ton rocznie wyniesie 12–15 mln euro, tj. 50–60 mln złotych.
Na rynku bioetanolu planuje się znaczny, skokowy wzrost popytu i w związku z tym PKN Orlen analizuje możliwość uruchomienia produkcji bioetanolu wraz z innym podmiotem gospodarczym. Zdolności produkcyjne bioetanolu w Polsce są szacowane na 126 tys. ton rocznie. Biorąc pod uwagę politykę jakości paliw i potrzebę zrównoważonego rozwoju w stosowaniu biopaliw, ORLEN przystępuje do zorganizowania programów pilotażowych związanych z wdrażaniem i propagowaniem nowego paliwa na rynku polskim, jakim będzie biodiesel. W szczególności planowane są programy pilotażowe stosowania biodiesla czystego lub w postaci paliwa zawierającego około 30% tego biokomponentu w przedsiębiorstwach transportu miejskiego.
U nas szybko
Zdaniem Pawła Jelnickiego, autora referatu „Rozwój biopaliw w UE i plany rozwojowe tej dziedziny w Polsce”, polski program rozwoju biopaliw w porównaniu z innymi krajami, dąży do tego, aby w okresie wielokrotnie krótszym, osiągnąć takie same wyniki, jak w krajach przodujących w dziedzinie biopaliw. W Niemczech udział biodiesla w zużyciu oleju napędowego osiągnie poziom 4% po 10 latach rozwijania produkcji i stosowania biodiesla. W Hiszpanii, poprzez stosowanie eteru, osiągnie się w 2003 roku, udział bioetanolu około 1,8%. Tymczasem w Polsce zakłada się 4,5-procentowy udział już w przyszłym roku.
Łukasz Legutko
|
|
|
|
